In Supernova Jaarbeurs Utrecht vond op 12 september de jaarlijkse editie van Totaal OK plaats, het congres en de vakbeurs voor OK-realisatie. Het thema voor 2024 was ‘Integraal ontwerpen, bouwen, inrichten & gebruiken’. Ontwerpen met grote input van gebruikers is de praktijk van alledag. “Als je wilt krijgen wat je nodig hebt, moet je exact vertellen wat je nodig hebt.”
De OK-bouw is door voortschrijdende regelgeving in een stroomversnelling geraakt de afgelopen jaren. Renovaties en/of (tijdelijke) realisaties van OK-centra worden her en der vooruitgeschoven om aan de toegenomen eisen te voldoen. Ook vragen specialisten steeds vaker om hybride operatiekamers, omdat gebruik van beeldvormende technieken de medische behandeling verbetert. Vaak worden deze technieken nog ondersteund door robottechnologie, waardoor invasieve ingrepen kunnen worden beperkt, en daarmee de ligtijd van de patiënt. Dit vraagt om andere operatiekamers en vaak totaal nieuwe OK-centra. Het heeft bijvoorbeeld geleid tot een drive-in operatiekamer voor dagbehandeling in het Delftse Reinier de Graaf Ziekenhuis. Patiënten parkeren onder de OK en worden vervolgens behandeld met een chirurgische ingreep zonder de reguliere ziekenhuisingang gebruikt te hebben. Specials als deze zijn zeker niet ongebruikelijk; voor het Prinses Máxima Centrum werd de eerste MRI-OK in Nederland ontwikkeld, waarover hieronder meer.
Thomas Brouwer van EGM architecten vertelde samen met operationeel manager Letty Koopman-Springer van OLVG het verhaal van de totaalrenovatie en uitbreiding van het OK-centrum van de locatie Oost, een volledig bebouwde plot in hartje Amsterdam. 14 bestaande OK’s werden gerenoveerd en 6 nieuwe OK’s van 50 vierkante meter toegevoegd. De ruimte om gefaseerd te bouwen en te verhuizen werd gevonden door middel van tijdelijke nieuwbouw in de binnentuin. Koopman-Springer sprak vanuit de gebruikerskant. “Je moet weten wanneer je medewerkers moet betrekken en beslismomenten vastleggen. Zo hebben wij knopen doorgehakt met specialisten na de realisatie van een mock-up. Daarnaast moet een realisatieteam zowel bestaan uit doeners als denkers. En altijd blijkt dat je nooit genoeg stopcontacten hebt in een OK.” Renovatie van bestaande OK’s is ingewikkeld, zegt ze. “Kies voor nieuwbouw wanneer het kan.”
Ook Antonius-Sneek kreeg te maken met een totaalrenovatie. Janet Vissinga, managing director van het betrokken bouwadviesbureau OKCN, pleit voor procesgericht ontwerpen met maximale input van gebruikers. “Geen bouwtekeningen, maar zorgprocessen met de gebruiker in the lead.”
Interactief ontwerpen betekent wel dat je overal over moet nadenken, van footprintlijsten van apparatuur tot goederenlogistiek. Het betaalde zich uit: binnen een totale projectperiode van 2019 tot 2024 werden de OK’s in twee jaar tijd gerealiseerd. “Als je wilt krijgen wat je nodig hebt, moet je exact vertellen wat je nodig hebt.”
Interessante bevindingen van interieurarchitect Lailla Elmessaoudi (assar) betroffen de inrichting van OK-centra. “Vergeet de esthetiek niet in een technische omgeving, zeker niet in de recovery.” Muurprints, daglichttoetreding en kleurtemperatuur van de verlichting kunnen veel bijdragen aan de healing environment, aldus Elmessaoudi. De praktijkvoorbeelden kwamen uit België. Thomas Brouwer had dezelfde insteek bij de inrichting van het OLVG-project: prints van Amsterdamse kunstenaars als Herman Brood en Rembrandt tooien daar in een zorgvuldig gekozen kleurenpalet de medische omgeving.
Specialisten als vaatchirurgen en neurochirurgen moeten vaak vechten voor de overlevingskans van hun patiënten. Met behulp van beeldvormende technieken kunnen operaties aan bijvoorbeeld aorta’s en hersentumoren levens redden. Het leidde respectievelijk in het Spaarne Gasthuis en het Prinses Máxima Centrum tot hybride OK’s voor vaatchirurgie en neurochirurgie. “Een goed functionerende hybride OK is voor ons van levensbelang”, zegt vaatchirurg Roderik Metz van het Spaarne Gasthuis (regio Haarlem). Hij ontwikkelde met de bouwers een op vaatchirurgie toegespitste hybride OK. De gezamenlijke aanpak strekte zich uit tot in de details. Ruimtes werden ingemeten met een 3D-laserscanner door bouwer SPIE en de volledige bouwvolgorde werd gebimd, waarna de monteurs een iPad kregen om te monteren met behulp van het 3D BIM-model. “Dat bleek enorm te helpen – ook in de reductie
van faalkosten.”
In Utrecht kreeg het Prinses Máxima Centrum een intra-operatieve MRI-OK, de eerste in zijn soort in Nederland. Deze OK is het initiatief van neurochirurg Eelco Hoving, die sprak aan het einde van de dag. Het meest indrukwekkend was de ervaring van Bas van Eijndhoven, partner-adviseur van bouwmanagementbureau 4Building. De betrokkenheid van de bouwpartners bij het project was speciaal, vertelde hij, omdat deze operatiekamer de levens van kinderen met een hersentumor kan verlengen. Het leidde tot een PvE met ontwikkelende inzichten. Toen de operatiekamer een zwaardere MRI kreeg dan gepland, moest het gehele ontwerp op de schop, en uiteindelijk kwam men uit op een aanbouw op poten, tussen de bestaande OK’s in. In mock-ups werd al het mogelijke nagespeeld en geoefend. “Eelco Hoving wist precies waar hij naartoe wilde, maar het blijft pionieren in gebruik.” Bij de eerste hersenoperatie in de MRI-OK bleef Van Eijndhoven wachten tot de operatie was afgelopen. “Ik krijg nu nog kippenvel.”
Minder emotioneel, maar zeker ook van groeiend belang, is de verduurzamingsopgave van de ziekenhuizen. De zorgsector staat voor 7% van de totale CO2-uitstoot in Nederland en kan vaak nog grote stappen maken. Veel ziekenhuizen zitten vast aan contracten voor grijze stroom; ziekenhuizen zijn ook enorme afvalproducenten. “Eén ziekenhuisbed produceert jaarlijks circa 1.400 kilo afval”, zegt Frank Willem Jansen, voorzitter van Landelijk Netwerk de Groene OK. Bekend al was, dat OK’s met hun veiligheidsfocus niet graag bezuinigen op gebruik. Bewustwording is noodzakelijk, zegt Jansen. “We moeten ons afvragen of het niet allemaal een tandje minder kan: meer intraveneus verdoven en minder anesthesiegassen; moet die luchtbehandeling echt 24/7 aan staan? En kan ik die overall niet opnieuw gebruiken? Echt vergroenen is iets niet doen of minder doen.”
Het Landelijk Netwerk de Groene OK startte daarom een Barometer Groene OK, een wetenschappelijk ondersteunde ‘competitie’ waarmee ziekenhuizen hun duurzaamheidspositie kunnen vergelijken en verbeteren. 36 van de 70 aangeschreven ziekenhuizen in Nederland doen mee; na een tweede jaar van operatie kan de bij het LUMC en de TU Delft betrokken hoogleraar meer zeggen over de resultaten van de Barometer.
Louwers Mediagroep
Schatbeurderlaan 6
6002 ED Weert
© 1987 - 2025 Louwersmediagroep.
Jubileum
