‘We streven steevast naar inclusieve helende architectuur’

Hoe kunnen we technische ruimtes in de zorg vermenselijken? Dat was op 12 september een van de centrale vragen op Totaal OK, het tweejaarlijkse congres- en beursevenement in Utrecht dat inzoomt op de nieuwste ontwikkelingen in OK’s. Lailla Elmessaoudi, senior interieurarchitect bij assar architects, wijdde een boeiende presentatie aan dit belangrijke thema, waarin ze toelichtte hoe zij en haar collega’s de drempel naar het ziekenhuis verlagen door inclusief te ontwerpen en het menselijke aspect steeds voorop te zetten. “We willen ruimtes creëren die inspireren, mee-evolueren met hun omgeving en vooral: toegankelijk zijn voor iedereen.”

Klinische, kille zorgomgevingen waarin bezoekers geen enkele menselijke warmte ervaren en zich meteen ‘patiënt’ voelen: als gepassioneerde interieurarchitecte is Elmessaoudi er allergisch voor. Ze maakt er dan ook een erezaak van om ziekenhuizen en technische zorgruimtes te transformeren tot huiselijke, gastvrije omgevingen. “Patiënten moeten zich welkom voelen en zelfstandig kunnen functioneren, met aandacht voor hun welzijn en privacy”, legt ze uit. “Daarnaast moeten we er voor zorgen dat de werkomgeving voor het zorgpersoneel niet enkel functioneel, maar ook aangenaam en comfortabel is. Een hele uitdaging als je ziet hoeveel complexe technieken er geïmplementeerd moeten worden.”

Integrale ontwerpbenadering

De sleutel tot succes is volgens Elmessaoudi inclusief ontwerpen. Oftewel: bouwen voor en rekening houden met de behoeften van iedereen. “Dat is een belangrijk uitgangspunt in architectuur, zeker in een zorgcontext. Onze visie gaat dan ook veel verder dan louter esthetiek. Bij assar architects streven we steevast naar inclusieve helende architectuur, waarbij we uitgaan van een integrale ontwerpbenadering en een brede visie op toegankelijkheid en welzijn, met aandacht voor zintuiglijke ervaringen (visueel, auditief, tactiel en zelfs olfactorisch), de leefwereld van de patiënt en de integratie van nieuwe technologieën. Zachte verlichting kan een rustgevende sfeer creëren, terwijl rustige geluiden of muziek het welzijn bevorderen. Ook spelen met texturen en materialen kan het stressniveau van patiënten reduceren. Via de juiste verlichtings- en ontwerpstrategieën ondersteunen we hun natuurlijke dag-nachtcyclus, wat bijdraagt aan een beter herstel en algemeen welzijn. Slimme, subtiel geïntegreerde technieken, medische apparatuur en technologische hulpmiddelen en innovaties verbeteren de zorg zonder het comfort van de patiënt te verstoren. Een healing environment die zorgvuldig is ontworpen met oog voor rust en comfort kan leiden tot een sneller herstel, minder pijn en een lager infectierisico.”

Mens- en patiëntgericht 

De rode draad in alle (zorg)projecten van assar architects is dat de mens – in al zijn diversiteit – centraal staat. “Daarom brengen we iedere stap van het zorgtraject nauwkeurig in kaart, zodat we optimaal kunnen inspelen op de noden van patiënt en personeel”, legt Elmessaoudi uit. “Patiënten moeten zich eerst en vooral welkom voelen. Door ruimtes en processen zo in te richten dat ze zich vrijer en zelfverzekerder voelen in hun keuzes, bevorderen we hun welzijn. Zo is het van groot belang dat het traject van parkeerplaats tot consultatieruimte of operatiezaal soepel verloopt, met dank aan een logische ruimtelijke indeling, heldere bewegwijzering, goed gepositioneerd infopunt of balie, digitale informatieborden en interactieve kiosken. Een warme, uitnodigende sfeer verlaagt bovendien de drempel om binnen te stappen. Hoewel functionaliteit vooropstaat, mogen ziekenhuisruimtes niet kil, afstandelijk of intimiderend aanvoelen. Zaken als natuurlijke lichtinval en gedecentraliseerde kunstmatige verlichting met een aangepaste kleurtemperatuur, comfortabele zitplaatsen, fraaie wandafwerking, kleuraccenten, kunstintegratie, beplanting en (verwijzingen naar) natuurlijke elementen en een visuele connectie met de buitenwereld helpen om de traditionele steriele ziekenhuisomgeving te vervangen door een gastvrijere ‘hotelsfeer’ en steriele en technische ruimtes zoals operatiezalen een menselijkere uitstraling te geven. Ook aan het waarborgen van de privacy besteden we de nodige aandacht bij het ontwerpen van zorgomgevingen, onder meer door ruimtes zonder ongewenste inkijk vanuit gangen of andere publieke zones te creëren.”

Zoektocht naar ideaal evenwicht

Het mag duidelijk zijn: in de ziekenhuizen die assar architects ontwerpt, wordt qua architectuur en inrichting niets aan het toeval overgelaten. Zelfs de look-and-feel van de gangen wordt tot in de puntjes geoptimaliseerd. “Voor ons zijn dat niet louter verbindingsroutes tussen kamers en afdelingen, maar volwaardige ontmoetingsplekken”, vertelt Elmessaoudi. “Los van hun esthetische uitstraling zien we er uiteraard ook op toe dat de te overbruggen circulatieafstanden minimaal blijven en dat ambulante en niet-ambulante patiënten niet in elkaars vaarwater terechtkomen. Dit zorgt tevens voor een efficiëntere en gestructureerdere werking binnen het ziekenhuis, zodat de aanwezige zorgprofessionals optimaal kunnen functioneren. Naast onze focus op patiëntgericht ontwerpen komt het er immers ook op aan om een aangename werkomgeving te creëren die het personeel maximaal ondersteunt. Kortom: in een ziekenhuis is het altijd zoeken naar een ideale balans tussen comfort, esthetiek en functionaliteit. We willen ruimtes creëren die inspireren, mee-evolueren met hun omgeving en vooral: toegankelijk zijn voor iedereen. Zo ontstaat een (zorg)architectuur die niet alleen verankerd is in het heden, maar ook gericht is op de toekomst.”