Ziekenhuisbouw 2023: Veel parallellen vanuit verschillende startsituaties

IVVD (Instituut Voor Vastgoed & Duurzaamheid) organiseerde op dinsdag 14 november voor het eerst een specialistische Zorgvastgoed Dag voor de cure. In Fort de Gagel bij Utrecht spraken verschillende zorgpartijen over hun eigen ontwikkelingen en visies. Zeker is dat vele Nederlandse ziekenhuizen een levensduurverlenging of nieuwbouw nodig hebben, en dat een integrale aanpak wenselijk is. Verschillen in uitgangssituaties van ontwikkeltrajecten kunnen groot zijn.

De Zorgvastgoed Dag CURE werd afgetrapt door bouwmanager Colette Niemeijer van CEANconsulting. Haar uitgangspunt is de optimalisatie van de samenhang tussen bedrijfsvoering en gebouwontwerp. Bouwen vanuit efficiencymanagement. Idealiter bouw je een toekomstbestendig ziekenhuis, tijdens de looptijd van ontwikkeltrajecten wordt de ziekenhuisorganisatie altijd ingehaald door veranderende wensen en eisen. Zo kon het voorkomen dat het MST in Enschede al bij oplevering in 2019 te groot was, en de afgelopen vier jaar het aantal poliklinische ruimten bijvoorbeeld is gereduceerd van 180 naar 150 en het aantal IC-bedden van 42 naar 28. Wat kun je dan wel adviseren? “Je moet fluïde bouwen”, zegt Niemeijer. “Gefaseerde nieuwbouw geeft ruimte om bedrijfsprocessen te veranderen.”

Ziekenhuisontwerpen worden veelal integraal doorgevoerd. Radboud MC heeft in Iris Hobo zelfs een designmanager in dienst, die de ‘look & feel’ van de gebouwontwerpen bewaakt. Recentelijk realiseerde Radboud MC een nieuwbouwcomplex op basis van de healing environment-filosofie van Milee Herweijer, waarin het gebouwontwerp optimaal moet bijdragen aan het genezingsproces. In het Radboud MC werd veel gevraagd van de medewerkers. Tot aan de testsituaties toe werden transfersituaties gesimuleerd. Healing environment houdt niet op bij het plaatsen van bomen in een daglichtrijk atrium, maar het project bleef volgens Hobo binnen het interieurbudget. “We moeten als ziekenhuizen onze ervaringen veel meer delen.”

Soms is een faillissement het uitgangspunt van innovatieve ontwikkelingen, zoals in het geval van MC Slotervaart en Spijkenisse MC, beide hybride ziekenhuisconcepten die samenhangen met omgeving en netwerk. In Amsterdam Slotervaart wordt de ziekenhuiszorg opgesplitst over verschillende huurders, in het geval van de OK’s een dochterbedrijf van het OLVG. Het terrein wordt een nieuwe woonwijk, het kerngebouw een mix van cure, care en onderwijs (ROC), vertelde Geertjen Pot, Algemeen Directeur van het Centrum voor Zorg in Slotervaart.

In Spijkenisse werd het failliete Ruwaard van Putten Ziekenhuis na 2016 door Maasstad Ziekenhuis (Rotterdam) en Van Weel-Bethesda (Dirksland) gered, met ondersteuning van verzekeraar CZ. Spijkenisse MC heeft nu 317 specialisten en 68 bedden tot haar beschikking in het centrum van Spijkenisse, met een spoedafdeling voor de dag. De 45 minuten-norm wordt 24/7 opgevangen door de andere ziekenhuizen uit het netwerk. “Zo bedienen wij 155.000 mensen als dichtstbijzijnd ziekenhuis”, aldus Tessa van Maanen, voorzitter van de Raad van Bestuur. De vernieuwing van de bedrijfsvoering werd in korte tijd doorgevoerd, geld voor de noodzakelijke transformatie van het technisch en logistiek verouderde ziekenhuisgebouw is er nog niet.

In de middag spraken Eric Scheijgrond van belegger Northwest en Jeroen Kemperman van verzekeraar Zilveren Kruis over hun visies op ziekenhuiszorg, de praktijkvoorbeelden beklijfden echter het meest. Het faillissement van de MC Groep had verstrekkende gevolgen voor de ziekenhuiszorg in Flevoland, en ook hier twee voorbeelden. Antonius uit Sneek gaat een nieuw ziekenhuis bouwen in Emmeloord, St Jansdal in Lelystad. Antonius Emmeloord is een ziekenhuis dat al bestond tijdens het faillissement van MC Groep in 2018 en is gevestigd in het Dokter Jansencentrum. Om onder meer de weggevallen zorg in Lelystad van MC Groep op te vangen, wordt in Emmeloord een dependance van Sneek ontwikkeld met ‘eerstelijns spoed’ en zoveel mogelijk specialismen. Het plan leek rond, maar begin dit jaar trok de financier zich terug, vertelt bestuurder Marcel Kuin van Antonius. Het plan gaat terug naar de tekentafel.

Manager Bouw en Huisvesting Anita van der Haar van St Jansdal werkt zowel aan de transformatie van het hoofdziekenhuis in Harderwijk als aan de herontwikkeling van het ziekenhuiscomplex in Lelystad van de voormalige MC Groep. De nieuwbouw in Harderwijk is in november 2023 opgeleverd, de renovatie gaat voort. Voor Lelystad is op eigen terrein een nieuwe locatie van St Jansdal voorzien van 8.000 m²; het 40.000 m² grote IJsselmeerziekenhuis wordt gesloopt. Beoogd wordt een ‘electief klinisch centrum’. Het terrein van 5 hectare wordt verder aangewend voor woningbouw na verkoop van het resterende deel, met een klein terrein voor latere uitbreiding van het nieuwe ziekenhuis als reserve. “Het Programma van Eisen moet in 2024 klaar zijn, de bouwstart is voorzien in 2026 en de oplevering in 2028.”

Tot slot het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ), de organisatie met de grootste plannen van de dag. De fusieorganisatie van twee ‘voorheen concurrerende’ ziekenhuizen in Tilburg en een dependance in Waalwijk gaat tot 2050 bouwen, vertelt manager vastgoed & nieuwbouw Wessel Griffioen. De locatie Elisabeth wordt uitgebouwd tot hoofdziekenhuis, met een nieuwe toegang aan de oostzijde van het terrein richting de A58. De gefaseerde nieuwbouwplannen lopen via de bouwstart van de afdeling acute zorg in 2026 door tot 2050. Verplaatsing van een Ronald Mc Donald-huis en gefaseerde sloop van de bestaande bouw zijn onderdeel van de plannen. De locatie TweeSteden zal alleen nog dagbehandeling, poliklinische functies en diagnostiek herbergen, Waalwijk alleen polikliniek en diagnostiek. Griffioen kon nog geen uitsluitsel geven over de wijze van aanbesteden.