BDO-benchmark ziekenhuizen: Goede rapportcijfers, laag investeringsniveau

In de breedte is sprake van stabiliteit; de coronacrisis kost extra inspanningen, meldt BDO in de laatste rapportage. Eén en ander vraagt verhoogde aandacht voor noodzakelijke vernieuwingen in het kader van ‘preventie, zorg op de juiste plek en digitalisering’.

Eerst de basis van het rapport: de meeste Nederlandse ziekenhuizen scoren een ruime voldoende. Anderzijds deden de minder presterende instellingen het in 2019 iets slechter dan in 2018 en zijn er minder topscores. 11 van de 64 Nederlandse algemene zieken­huizen scoren onvoldoendes. Eén ziekenhuis, het Ommelander Ziekenhuis in Groningen, zit in de gevarenzone, maar ‘nergens dreigt een ongecontroleerd faillissement’, aldus accountantsorganisatie BDO. Succesfactoren van de hoog scorende ziekenhuizen zijn toe te schrijven aan een gezonde, proactieve bedrijfsvoering: een bedrijfsmatige aanpak, grip op de exploitatie en de aanwezigheid van financiële buffers. In algemene zin is sprake van een stabiel rendement, al stijgen de personeelskosten harder dan de opbrengst.

Los van de coronacrisis vereisen de toenemende zorgvraag en daarmee oplopende zorgkosten een ‘duurzame herinrichting van het zorglandschap’, aldus het rapport. ‘Anders dreigt een zorginfarct’. De opname van coronapatiënten heeft de urgentie nog verhoogd. Ontwikkelingen als preventieve maatregelen, zorg op de juiste plek en digitalisering moeten structureel worden ingebed in de zorgpaden. Een punt van zorg is het investeringsniveau in de ziekenhuisexploitatie: slechts 6% van de financiële middelen wordt aangewend voor investeringen. “Lagere rendementen in 2020 en 2021 liggen op de loer. Dat zorgt voor een beperkte ruimte om investeringen vanuit de exploitatie te financieren, terwijl die juist nodig zijn om de sector te transformeren en te zorgen dat zorg betaalbaar blijft”, stelt Chris van den Haak, voorzitter van de branchegroep Zorg van BDO.

Daarnaast vormt de ‘primair productiege­dreven’ zorgbekostiging een knelpunt en noteert BDO ‘complexe en niet-transparante verhoudingen tussen medisch specialistische bedrijven (Msb’s) en ziekenhuizen’. Het gezamenlijke resultaat van de ziekenhuissector bedroeg 278 miljoen euro in 2019, twee miljoen meer dan een jaar eerder. Het gemiddeld rendement bleef net als vorig jaar op 1,5% steken. Ook de liquiditeit bleef stabiel op 1,24. De solvabiliteit steeg verder naar 29%, een toename van anderhalf procentpunt. Opvallend was verder de flinke stijging van de kosten voor personeel dat niet in loondienst werkt, met name bij de kleinere en middelgrote ziekenhuizen. Deze kosten stegen van 415 miljoen euro in 2018 naar 439 miljoen euro in 2019. ‘Dit kan erop duiden dat de personele buffers bij de ziekenhuizen zelf steeds krapper worden’.

De financiële positie van ziekenhuizen vraagt om maatregelen. ‘De operationele resultaten dalen, de positie van middelgrote ziekenhuizen is flink verslechterd en het investeringsniveau loopt voor alle ziekenhuizen terug’. De rapporteurs hebben vier belangrijke punten beschreven die transformatie van de zorgsector mogelijk moeten maken. Van den Haak: “Er is sprake van achterstallig onderhoud aan het businessmodel van ziekenhuizen. De focus moet nu echt op een duurzame aanpak waarbij preventie centraal staat.” Om de investeringscapaciteit te verhogen, is het zaak ‘gebaande paden van externe financiering deels los te laten en meer te gaan werken vanuit ‘shared savings’.” Regionale samenwerking binnen de gehele zorgketen moet leiden tot een structureel effectievere en efficiëntere zorg. “Wanneer partijen elkaar vinden in structurele besparingen, zijn financiële vraagstukken op korte termijn gemakkelijker op te lossen.”

Een nieuw bekostigingsstelsel in de ziekenhuiszorg? Wat BDO betreft niet. ‘Slimme add-ons op het huidige stelsel zijn effectiever en sneller te realiseren dan het inrichten van een compleet nieuw stelsel’. BDO denkt bijvoorbeeld aan het introduceren van beschikbaarheidsfinanciering voor acute zorg en het financieel faciliteren van regionale projecten vanuit zorgverzekeraars. “Vanwege COVID-19 moeten de marktpartijen toch aangepaste contractafspraken maken voor de jaren 2020 en 2021. Dit geeft mogelijkheden om versneld afscheid te nemen van het volumegedreven productiedenken”, zegt Van den Haak. Ten slotte is doorontwikkeling van een ‘gelijkgerichte samenwerking van medisch specialisten binnen zorgorganisaties’ volgens BDO essentieel bij een transformatie van het zorglandschap. “Meer transparantie, eenvoud en de financiële prikkels op de juiste plekken zijn
nodig om medisch specialistische zorg doel­matiger te organiseren.”