Benchmark Ziekenhuizen 2021: COVID-19 verscherpt tweedeling

De impact van de coronapandemie op de financiële resultaten van de Nederlandse ziekenhuizen is in 2020 beperkt gebleven, zegt BDO Accountants & Adviseurs, dat jaarlijks voorziet in een overzichtsrapportage. De ziekenhuizen haalden over het afgelopen jaar een gemiddeld rapportcijfer van 7,0 voor hun financiële performance. De goede cijfers verhullen zorgwekkende signalen. ‘De tweedeling tussen de grote en de kleinere en middelgrote ziekenhuizen is verscherpt’.

‘Voor toekomstbestendige zorg is fors ingrijpen nog nooit zo urgent geweest’, stelt BDO in de medio november gepresenteerde Benchmark Ziekenhuizen. Hierin rangschikt BDO algemene ziekenhuizen jaarlijks op basis van hun financiële performance. Zorgwekkend is dat het totale investeringsniveau ‘historisch laag’ is met 5% (was 14% in 2011), terwijl de gemiddelde personele lasten het afgelopen jaar met 7,7% zijn gestegen. De coronapandemie heeft de kleinere en middelgrote ziekenhuizen financieel gezien harder geraakt. Zij behaalden in 2020 een veel lager rendement dan in 2019, terwijl het rendement van grote ziekenhuizen toenam. Het gemiddelde rapportcijfer van kleinere en middelgrote ziekenhuizen daalde naar 6,3; de grote scoorden gemiddeld een 7,6. 

Een ander punt van zorg is de loonbekostiging; er is extra zorgvraag met minder beschikbaar personeel. “De kosten van personeel ‘niet in loondienst’ zijn met 6,0% gestegen; ook de verlofreservering blijft stijgen, toenemende kosten drukken de operationele resultaten en de investeringen om de zorg toekomstbestendig te houden, zijn ongezond laag”, benadrukt Chris van den Haak, voorzitter BDO Publieke Sector. Tien ziekenhuizen hebben een onvoldoende, waarvan drie tenminste drie opeenvolgende jaren. Met een gemiddeld rendement van 1,5% blijft ook het gemiddeld resultaat van de ziekenhuizen laag; de faillissementsrisico’s zijn beperkt hoger. In de ‘financiële stresstest’ staat Tergooi bovenaan en Zaans Medisch Centrum onderaan. Spijkenisse Medisch Centrum en Ikazia hebben de jaarrekening nog niet gedeponeerd.

De invloed van COVID-19 op de financiële performance is ‘beperkt’. “Ziekenhuizen die het al lastig hadden voor de pandemie hebben het nog moeilijker”, stelt Van den Haak. “De betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg staan meer dan ooit onder druk. De coronapandemie heeft dit verder aangewakkerd en zichtbaarder gemaakt. De vraag naar zorg is groter dan ziekenhuizen kunnen leveren.” BDO doet vier aanbevelingen om de zorg toekomstbestendig te maken. Centraal staat integraal denken over de gezondheid van de burger, met optimaal gebruik van actuele data en (digitale) technologie: ‘denken vanuit preventie in plaats van behandeling’.

BDO pleit daarnaast voor een studie naar de gedurende de COVID-19-crisis toegepaste alternatieven, de uitgestelde en ‘verdampte’ zorg. “Onderzoek wat de financiële en organisatorische gevolgen zijn als onderdelen van de zorg structureel worden verlaagd”, vervolgt Van den Haak. “Dat kan helpen de echt noodzakelijke zorg voor iedereen toegankelijk en betaalbaar te houden.” Regie op de uitvoering kan het best worden belegd bij de ziekenhuizen en de medisch-specialistische bedrijven (Msb’s). “Samen kunnen zij als geen ander aangeven hoe medisch-specialistische zorg buiten de ziekenhuismuren kan worden georganiseerd. Hiertoe is het noodzakelijk dat de governance van ziekenhuizen en Msb’s wordt vereenvoudigd.”

“Zorgverzekeraars dienen financiële ruimte te creëren voor een transformatieperiode van drie tot vijf jaar om grip te krijgen op de structurele budgetten voor medisch-specialistische zorg en om verdere stijgingen te beperken. In deze periode kan de omslag plaatsvinden naar betalen voor preventie en gezondheid, in plaats van behandelen van chronische ziekten die grotendeels te voorkomen zijn, dan wel volgens de laatste inzichten niet meer thuishoren binnen de ziekenhuismuren. De verwachting is dat hoog-complexe zorg verschuift naar UMC’s en grotere ziekenhuizen en laag-complexe zorg naar de regionale ziekenhuizen die een sterke verbinding hebben met zorg en welzijnspartners in de regio. Voor kleinere ziekenhuizen heeft dit een grote impact; betere samenwerking tussen zorgpartijen en verzekeraars is essentieel.”