Bouwen aan de zorg, het schizofrene van scheiden van wonen en zorg

Zo nu en dan denk ik echt dat alle beleidsmakers helemaal gek zijn geworden. Ik begrijp niet waarom we met de stelselwijziging eerst de NHC (Normatieve Huisvesting Component) als aparte component invoeren, om vervolgens voor grote aantallen het scheiden van wonen en zorg door te voeren.

Je betaalt heel je leven je eigen woonlasten en dan ineens niet meer op het moment dat je intramuraal gaat wonen. Een kleine aanpassing op het beleid van huurtoeslag was toch veel eenvoudiger geweest? Laat iedereen die woont (dus geen kortdurende zorg) zelf huur betalen en vergoedt daar waar nodig via huurtoeslag een deel of de totale huur. Dit heeft tevens als voordeel dat de nu nog steeds geldende NHC-vergoeding met 30% omlaag gaat tot de huurtoeslaggrens.

Je snapt het al, daarmee kunnen we een zeer groot deel van de toenemende vergrijzing opvangen met nog steeds specifiek ontwikkeld vastgoed. Nu zie je dat ouderen worden gestimuleerd om langer ‘thuis’ te blijven wonen. Dit veelal in een omgeving die niet geschikt is voor de vraagstukken waar je nu eenmaal tegenaan loopt, zoals de hieronder genoemde punten.
• Vereenzaming, omdat jongeren in hun omgeving overdag echt met iets anders bezig zijn dan met burenhulp. Of doordat kinderen elders in Nederland wonen en werken.
• Onveiligheid door vergeetachtigheid, waardoor onder andere zelfstandig koken op gas een gevaar kan worden.
• Onveiligheid door lichamelijke teruggang, waardoor onder andere niet meer zelfstandig de trap kan worden genomen.

Verre van ideaal
Iedere lezer is in staat om dit lijstje naar eigen inzicht en ervaring uit te breiden. Dit lijstje maakt duidelijk dat voor veel ouderen de bestaande situatie verre van ideaal is of te maken is. Aanpassingen zijn vaak kostbaar en benaderen hooguit de ideale situatie. Daarbij opgemerkt dat de doelgroep die lang ‘thuis’ wil blijven wonen vanuit eigen motivatie groot is en je als overheid sowieso niet hoeft te stimuleren.
Heel mijn betoog gaat natuurlijk onderuit indien het realiseren van specifieke woonoplossingen niet haalbaar zou zijn onder de huurtoeslaggrens. Nu hebben wij echter met enkele projecten op prachtige locaties voor meerdere doelgroepen aangetoond dat zowel appartement-wonen als kleinschalige woonvormen kunnen passen binnen de huurtoeslaggrens. We komen elke keer weer tot de conclusie dat er maar één voorwaarde is en dat is een reële grondwaarde (reëel is een grondwaarde volgens de TNO-normen). Laat dit nou net iets zijn waar je vanuit overheidsbelang in kan meewerken.

Goed doelgroepenbeleid
De tweede schizofrene factor die ik vaak ervaar is het feit dat zorgorganisaties het scheiden van wonen en zorg zien als het verhuren van bestaand vastgoed of als dit niet kan, het afstoten daarvan. Zou het niet zo moeten zijn dat het scheiden van wonen en zorg betekent dat je een goed doelgroepenbeleid moet hebben? Bij de realisatie wordt dit doelgroepenbeleid mogelijk gemaakt door onder andere het vastgoedbeleid en de uitvoering daarvan. Eenvoudig gezegd, je brengt opnieuw in kaart voor welke doelgroepen je er wilt zijn.
Vervolgens werk je uit hoe deze doelgroepen zich ontwikkelen en welke woon-, welzijn- en zorgvraag daarbij hoort. Op basis van deze inzichten werk je een vernieuwde visie en/of vernieuwd concept uit. Een visie op wonen, welzijn en zorg. Dit vertaal je naar huisvestingsoplossingen, marktbenadering et cetera. Dit kan leiden tot verbouw, nieuwbouw, het afstoten van panden et cetera. Maar wel vanuit een onderbouwing voor wie je er wilt zijn en welk onderscheidend product en welke dienstverlening je biedt.
Met dit omdraaien van het vraagstuk creëer je aanbod naar behoefte in plaats van krapte, omdat voorzieningen worden gesloten en alternatieven hooguit vanuit burgerinitiatief ontstaan.

Loopt het dan overal fout?
Natuurlijk niet. Juist de ondernemende zorgaanbieders krijgen in de huidige ontwikkeling veel ruimte om zich te onderscheiden. De staatsecretaris probeert dit ook te ondersteunen, getuige zijn laatste kamerbrief, waarin hij zo’n tweehonderd verpleeghuizen uitdaagt om te komen tot grensverleggende en onderscheidende woon-, welzijn- en zorgconcepten. We bevinden ons in een fase waarin veel mogelijk is en waarbij een juiste vertaling van veranderingen leidt tot een verbetering van zorg.
Langdurige verblijfzorg gaat daarbij transformeren van zorg naar wonen en welzijn. Als ik met mijn ouders praat over hun toekomstbeeld, dan maken ze zich zorgen over hun gezondheid en kijken ze uit naar wonen en wat ze kunnen doen en beleven. Laten we het scheiden van wonen en zorg inzetten om deze transformatie samen vorm te geven.