Bouwen aan de zorg; laat het goed voelen

In onze bouwplannen voor kwetsbare doelgroepen, bijvoorbeeld bewoners met dementie, houden we bewust rekening met factoren als temperatuur, geur, licht en beleving. Deze factoren beïnvloeden namelijk het welzijn en welbevinden van mensen.

Temperatuur
Als iets goed voelt, dan is het vaak ook goed. Het gevoel is voor iedereen verschillend, maar komt wel voort uit dezelfde beïnvloedende factoren. De één heeft het koud bij 21 graden en de ander juist warm. Dat is per persoon verschillend. De mate waarin je de temperatuur kunt beïnvloeden/bepalen is voor iedereen van doorslaggevend belang op de beleving van de omgevingstemperatuur. Tochtvorming heeft voor iedereen een negatief effect op de temperatuurbeleving. Een hoge luchtvochtigheid geeft een extremere ervaring van de daadwerkelijke temperatuur, net als wind. De weerman heeft het in de winter niet voor niets over de gevoelstemperatuur.

In onze bouwplannen voor kwetsbare doelgroepen houden we bewust rekening met deze en andere beïnvloedende factoren, om het welzijn te bevorderen. In het functionele Programma van Eisen staan die factoren dan ook centraal. Voorbeelden hiervan zijn:
•    Geen tochtvorming.
•     Een gelijkmatig klimaat met weinig schommelingen per belevingsruimte.
•     Elke ruimte voorzien van mogelijkheden om de temperatuur te beïnvloeden binnen de bandbreedte die nodig/gewenst is. Bijvoorbeeld de slaapkamer, bijkeuken en tuinkamer kouder instellen dan de woonkamer.
•     Natuurlijke ventilatie te allen tijde mogelijk maken, zonder dat een installatie wordt ontregeld.
•     Een geleidelijke overgang van binnen naar buiten, waarmee het naar buiten gaan in koude periodes van het jaar laagdrempelig wordt.
•     Geen raampartijen tot de grond, waardoor bij koud weer de ‘koude beleving’ minder sterk naar binnen komt.

De gebruiker hoort zich niet met de technische oplossing bezig te houden. Dat er is gekozen voor een bepaalde combinatie van isolatiewaarde, natuurlijke ventilatie met plafondverwarming, was een prima uitwerking van ons functionele Programma van Eisen. De stap van binnen (de woonkamer) naar buiten (de tuin) kan via een tuinkamer worden verkleind, waar de temperatuur iets lager is ingesteld en men al meer ‘het buiten’ ervaart. Daarnaast kan de sfeer van de woning overgaan in de tuininrichting. Zo wordt de sfeer van de dijkwoning bijvoorbeeld versterkt door een rietkraag in het tuinontwerp.

Geur
Een andere beïnvloedende factor die we hebben uitgewerkt, is die van geur. We wilden namelijk geen ‘institutionele’ geur. Je kent het wel, je loopt een verpleeghuis binnen en ruikt de ontsmettingsmiddelen, het incontinentiemateriaal en/of de marmoleum. Een opvallende geur voor de bezoeker die binnenkomt. Bij bewoners en medewerkers beïnvloedt het de beleving meer in het onderbewuste. De oplossingen om die ‘institutionele’ geur te voorkomen, bestaan onder andere uit:
•    Het toepassen van natuurlijke materialen.
•    Natuurlijke ventilatie.
•     Een binnentuin met natuurlijke geuren via de beplanting.
•     Een uitgebalanceerde schoonmaak en een onderhoudsprogramma waarin de geur meeweegt.

Licht
De derde beïnvloedende factor van ons gevoel dat we hebben meegenomen in de planvorming, is licht. De daglichtinval, de ochtendzon in de woonkeuken, biodynamische verlichting et cetera. De hoeveelheid licht, de kleur en de lichtinval hebben een groot effect op de gemoedstoestand van iedereen. In de planvorming is daarom rekening gehouden met het dag- en nachtritme van de bewoners.

Het is prettig om in de ochtend veel licht te hebben, waarmee het lichaam een natuurlijke start van de dag maakt. We ontbijten in de woonkeuken en daar valt dan ook de ochtendzon binnen. Dit en nog veel meer van deze gedachten/afwegingen hebben meegespeeld bij de ontwikkeling van het plan. Overal waar een concessie wordt gedaan aan de ideale lichtinval of waar op donkere dagen het verlichtingsniveau achterblijft, wordt ingezet op biodynamische verlichting. Deze ondersteunt waar nodig en verandert gedurende de dag en de omstandigheden automatisch mee.

Beleving
De laatste factor waar we in dit artikel bij stilstaan, is die van de beleving van ruimten vanuit de gebruiker/bewoner. Zo is bijvoorbeeld het gebruik van de badkamer onder de loep genomen. Op het meest kwetsbare moment van de dag, namelijk je kwetsbaarheid van naaktheid, krijg je ondersteuning (dus inbreuk op privacy) in een vaak steriele omgeving. Deze ruimte moet groot zijn vanwege tilliften en draaicirkels van rolstoelen en is vaak wit betegeld met veel licht. Bij de inrichting van de badkamer kan hiermee rekening worden gehouden. De ruimte kan met een gordijn worden verkleind en met kleur en verlichting warm worden aangekleed.

Luisteren naar het collectief
Net als in de eerste twee artikelen duidelijk is gemaakt, zijn we voor het goede gevoel ook weer sterk aan de slag gegaan vanuit de kracht van het luisteren naar het collectief. Een collectief van bewoners, technische experts en ook experts op het vlak van zorg en welzijn. Een integraal en bijzonder vernieuwend resultaat door het gewoon simpel te houden! Natuurlijk gaan we in het plan qua voorbeelden nog verder dan in dit artikel. Denk aan factoren als vrijheid en bewegingsruimte, geluid en weerkaatsing van geluid, zicht op de geluidsbron, het voorkomen van elektronische signalen die niet worden herkend et cetera.

Auteursinformatie: Rob van Veen, één van de twee initiatiefnemers van ‘Leef je Leven’ (www.leefjeleven.org). ‘Leven Vastgoed’ is binnen ‘Leef je Leven’ het onderdeel dat de maatwerk huisvestingsoplossing ontwikkelt. Wilt u reageren? Dat kan via rob@rjvanveen.com.