Bouwen met respect voor elkaars expertise

In de Luwte is een wooncentrum voor ouderen in de bosrijke omgeving van Ermelo. Op 1 februari werd het wooncomplex in gebruik genomen. Het oorspronkelijke plan was een gebouw met 22 appartementen voor ouderen met dementie. Gaandeweg het traject werden de plannen bijgesteld en werd gekozen voor een tweede laag met nog eens 12 ruimere (huur)appartementen voor 65-plussers. Bouwer, opdrachtgever en architect kijken terug op een goed verlopen bouwproces, met respect voor elkaar, voor bewoners en voor de buurt. 

Roger Ooms van Ooms Architecten in Amersfoort, Stief van Panhuis van Van Panhuis Bouw in Ermelo en Bert van den Hoorn, locatiemanager bij In de Luwte zijn het eens: in overleg kan er heel veel. Hierbij doelen zij op een regelmatig bouwoverleg, waarin hobbels werden besproken en gladgestreken. Het drietal maakt deze lentemiddag een rondgang door het gebouw. Veel bewoners genieten deze middag op het terras van de voorjaarszon. Voor Ooms is het de eerste keer dat hij ziet dat het complex in gebruik is. “Mooi om te zien dat het ook daadwerkelijk is zoals ik me had voorgesteld.” 

Zes jaar geleden kwamen de eerste plannen op tafel. In de Luwte, destijds gevestigd aan de Hamburgerweg in Ermelo, zocht een nieuwe locatie. Die werd gevonden op de plek van het oude Ziekenhuis Salem aan de Wilhelminalaan. “Ons eerste plan was een eenlaags gebouw met 22 zorgappartementen voor ouderen met dementie. Maar de tekeningen waren goed en wel af toen de gemeente vroeg naar een uitbreiding met een tweede laag met nog eens een aantal appartementen voor 65-plussers. Dat betekende dat de architect opnieuw aan het werk mocht”, vertelt Van den Hoorn. 

Het zorggebouw heeft een gesloten benedenverdieping voor ouderen met dementie en een open tweede laag voor 65-plussers. Volgens Van den Hoorn is het heel goed mogelijk om deze twee doelgroepen samen te brengen in één gebouw. “Voor bezoek is het mogelijk om vrij binnen te lopen en op bezoek te gaan bij bewoners op de verdieping. En natuurlijk kunnen onze bewoners op de verdieping ongehinderd naar binnen en buiten.”

Om tot het uiteindelijk ontwerp te komen, was er veel overleg met zorgpersoneel en opdrachtgever. “De ervaring die zij hebben met de zorg voor ouderen en mijn expertise hebben we gedeeld”, zegt Ooms, die vervolgens een aantal voorbeelden laat zien van waar de kennis over mensen met dementie in de praktijk is gebracht. “We hebben op de gesloten benedenverdieping geprobeerd om zoveel mogelijk daglicht binnen te brengen. Daarnaast heeft het gebouw op de begane grond een zogenaamd loopcircuit, een rondgang waardoor je binnen het gebouw rond kunt blijven lopen. Voor veel van de bewoners is het rustgevend als ze door kunnen lopen en niet plots voor een dichte deur of muur staan. Onderweg kom je patio’s tegen en op de kopse kant van de gangen zijn zitjes gecreëerd met zicht op de tuin of een kunstobject. Zo loop je altijd ergens naartoe. Ook dat zorgt voor rust en veiligheid.”

De gevelbekleding, steenstrips en hout (thermisch behandeld Fraké), zorgt ervoor dat het gebouw perfect aansluit op de bosrijke omgeving. Het leverde tevreden reacties op van de buurtbewoners. Voor de huiselijke sfeer koos Ooms binnen ook voor veel hout en op de bovenste verdieping voor vloerbedekking dat fijnstof opneemt en bovendien makkelijk te reinigen is. Om aan te sluiten bij de algemene gemoedstoestand van mensen met dementie is gekozen voor zachte kleuren, zodat het gebouw zowel binnen als buiten rust uitstraalt.  
Oplossingsgericht

Voor hoofdaannemer Van Panhuis Bouw de uitdaging om al deze plannen ook nog eens daadwerkelijk te realiseren. In oktober 2020 startte de bouw. De oplevering vond plaats in januari 2022. Stief Panhuis: “Er is vanaf aanvang een bouwteam geformeerd met de opdrachtgever, architect en bouwende partijen. Het verliep soepel. Uiteraard kwamen er bij de vergaderingen vragen over aanpassingen, maar die werden altijd, met begrip voor elkaars positie en expertise, opgelost. Daarnaast kregen we de ruimte om zelf op detailniveau oplossingen te bedenken. Een mooi voorbeeld daarvan was het wegwerken van de meterkasten in de gangen. Dat stond niet in detail op tekening, maar onze timmermannen hadden daar een mooi idee over. In de bouwvergadering is dat besproken en daarna uitgevoerd. Het is een compliment aan de architect en opdrachtgever dat ze daar dan akkoord op geven. Oplossingsgericht bouwen noemen we dat.” Ooms sluit zich hierbij aan. “Er waren steeds korte lijnen en de sfeer van ‘Hoe gaan we dit samen aanpakken?’. Er was altijd een prettige manier van werken.” 

Van Panhuis Bouw koos voor onderaannemers dichtbij huis: “Als hoofdaannemer hebben we onze roots in Ermelo en zoveel mogelijk gewerkt met lokale onderaannemers. De mensen zijn gemotiveerd, omdat ze iets moois bouwen in hun eigen omgeving. Bovendien ben je veel flexibeler in overleg en met de inzet van mensen als je dichtbij huis bouwt.” Van den Hoorn voegt daar graag nog iets aan toe. “We zijn een aantal keren met onze bewoners op de bouwlocatie gaan kijken. De bouwer nam daar alle tijd voor en onze bewoners kregen gelegenheid om rond te kijken. Dat is zeer gewaardeerd.”

Met dank aan de PV-panelen op het dak en een warmtepomp kan het gebouw voor een groot deel voorzien in de eigen energiebehoefte en is het niet aangesloten op het gasnet. Op dit moment ligt tweederde van het dak vol met PV-panelen en is er een aanvraag om ook het overige deel vol te leggen. Door het aanbrengen van steenstrips als gevelbekleding kon het steengebruik met 80 procent teruggebracht worden. Minder steen betekent minder CO2-uitstoot en ook aanzienlijk minder vervoer. En daar waar mogelijk is hout gebruikt. Hout is CO2-negatief en bovendien is een groot deel van het hout na afloop weer te hergebruiken, dus circulair. “Maar we hebben hier ook gebouwd met de gedachte dat het gebouw er langer dan 30 jaar blijft staan. Misschien is dat wel de grootste milieuwinst”, zo laat Van Panhuis tot slot weten. 

Het gebouwontwerp voor In de Luwte is door Roger Ooms gebaseerd op een ontwerpinstrument met inzichten uit de (wetenschappelijke) literatuur in de sociale, cognitieve en fysieke vermogens van ouderen met dementie en getoetst op de praktische ervaringen van In de Luwte met haar bewoners.

Het moest leiden tot een empathisch gebouw. Dat was de gezamenlijke ambitie. Een gebouw dat bewoners mogelijkheden biedt om hun vermogens in te zetten op wat ze wel kunnen, dat herinnert aan thuis en vroeger en dat plekken heeft om anderen te ontmoeten. Een gebouw, dat helpt daar waar die vermogens zijn verminderd. Door een plek voor de deur waar een eigen voorwerp of afbeelding kan worden geplaatst, zodat de bewoner makkelijker de privéruimte kan vinden. Een gebouw dat in de toenemende behoefte aan licht van de ouder wordende mens voorziet, door de toepassing van patio’s en biodynamisch kunstlicht. En dat aan het eind van de gang ruim zich geeft op de natuur. “Bewoners zijn hier rustiger”, aldus locatiemanager en bestuursvoorzitter Bert van de Hoorn.