De Stadstuin is voorbeeld voor wonen en zorg in de sociale sector

Renderende woonzorgprojecten ontwikkelen en realiseren voor particulieren met een goed inkomen is niet erg ingewikkeld. Heel anders is dat binnen de sociale huursector, waarin het aanbod beperkt is en de maatschappelijke vraag naar betaalbare huurwoningen met goede zorgvoorzieningen hoog; in de toekomst zal dit zal alleen maar toenemen. Dat het wel degelijk kan, bewijzen de partijen die aan het Westhovenplein in de Haagse wijk Escamp het project De Stadstuin hebben gerealiseerd; een plan van de hand van Architecten van Mourik met levensloopbestendige sociale huurwoningen en zorgwoningen. 

De zorgwoningen zouden door zorginstelling Saffier onder de liberalisatiegrens aan ouderen met dementie worden verhuurd. Nu worden de appartementen aangeboden onder WLZ-financiering. Door de noodzakelijke investeringen is het niet mogelijk gebleken huur onder de liberalisatiegrens te realiseren. Het project is een flinke impuls voor de wijk, zowel in de uitstraling van de gebouwen als in de verbindingen die het plan legt met de wijk. De Stadstuin is integraal onderdeel van de wijk en het lijkt in niets op een zorginstelling.

De kracht van De Stadstuin is allereerst dat het een nieuw antwoord biedt op de vraag naar oplossingen voor de toenemende groep hulpbehoevende ouderen. Van overheidswege moeten ouderen zo lang mogelijk thuis blijven wonen, waardoor cliënten van Saffier in een vergevorderd stadium van dementie verkeren en dus intensieve zorg nodig hebben. Daarnaast neemt de druk om efficiënter zorg te verlenen met de aanhoudende personeelstekorten alleen maar toe.

Ontwikkelend bouwer Stebru is een partij die concepten ontwikkelt waarin zorg en wonen gecombineerd worden. Een mooi voorbeeld hiervan is het Westhovenplein. Op de plek waar een leeg schoolgebouw stond, zijn vijf woontorens gerealiseerd. Twee bevatten 64 extramurale, levensloopbestendige woningen die door woningcorporatie Arcade worden verhuurd. Over de andere drie torens zijn 119 intramurale zorgeenheden verdeeld die zorgverlener Saffier huurt van belegger Syntrus Achmea, die het vastgoed weer van Stebru heeft overgekocht. In de plinten van de drie torens van Saffier bevinden zich zorg- en welzijnsondersteunende faciliteiten zoals een restaurant, een kapper en fysiotherapie, die ook voor de wijk beschikbaar zijn. Het hart van het complex is de gemeenschappelijke binnentuin die alles verbindt en waar bewoners, medewerkers, bezoekers en wijkbewoners elkaar kunnen ontmoeten.

Wil van der Steen, Projectleider Transities voor zorgverlener Saffier: “Voor achterstandswijken als Escamp zijn dit enorm belangrijke ontwikkelingen. Het aantal 75-plussers is met 7.600 groot en tot 2040 verdubbelt dit aantal. De Stadstuin vervangt een leegstaande school, levert broodnodige extra- en intramurale units op en bevat maatschappelijke functies waar zowel vanuit de wijk als het complex zelf behoefte aan is. Je moet zorg onderdeel maken van de omgeving en van de wijk. Dat lukt hier erg goed.”

De Stadstuin als integraal onderdeel van de wijk. Daar heeft architect Piet Grouls van Architecten Van Mourik zich vanaf het begin sterk voor gemaakt. “De school was één van de bijzondere plekken in deze Dudokwijk en van een bijzondere plek mochten we van de gemeente Den Haag iets bijzonders maken, zonder dat we ons aan het stempelplan van Dudok hoefden te houden. Onze eerste actie was het weghalen van de weg die door het kavel liep. Dat gaf de mogelijkheid om een hof van vijf gebouwen te ontwerpen waarbinnen de tuin centraal staat. Niet een huis met een tuin, maar een huis in een tuin. We hadden daarvoor de metafoor van het kampvuur, de oeroude plek waar je eet, drinkt, lacht, je veilig en warm voelt en een plek van spiritualiteit. Geloof, fanfare en andere vormen van samenzijn zien we allemaal minder worden. Daar wil je met een goed doordacht ontwerp dat verbindt tegenwicht aan bieden.”

Van der Steen: “Saffier heeft onderzoek gedaan naar hoe we elkaar kunnen vinden en verbinden. Een kapper en een pedicure binnenhalen, ook voor wijkbewoners, was een belangrijk onderdeel van ons plan. We hebben al contacten met de school aan de overkant om activiteiten te combineren, bijvoorbeeld in de tuin. We hebben een mooie zaal en tryout-publiek om de musical te kunnen repeteren. Arcade gaat een housewarming organiseren, dus er gebeurt al van alles. De gebouwen voor levensloopbestendig wonen en voor intensieve zorg zien er van buiten hetzelfde uit. Dit vergroot de binding met de wijk. Binnenin zitten de verschillen in de vorm van installaties en technieken, waardoor mensen met dementie maximaal worden ondersteund om zo zelfstandig mogelijk en met maximale bewegingsvrijheid te kunnen functioneren.”

Niet alleen de tuin, ook de gebouwen spelen een belangrijke rol in het welzijn van de doelgroep. Grouls: “In de tuin hebben we de vijf woonblokken niet orthogonaal maar gedraaid neergezet waardoor een interessant schouwspel van zichtlijnen is ontstaan. Borstweringen zijn laag gehouden zodat bewoners vanuit een rolstoel contact kunnen houden met de tuin en de omliggende wijk. Door de gebouwen en gangen in de groepswoningen afgeronde hoeken te geven, hebben we getracht een warme en prettige sfeer te creëren. Er staan ook geen hekken om het complex. Lage gemetselde muren geleiden bewoners en bezoekers als vanzelf naar hun bestemming.” 

Alle betrokken partijen zien dit project als een schoolvoorbeeld waarin wonen en zorg schijnbaar moeiteloos in elkaar overlopen. Van der Burg: “Het is onze missie om prettige leefomgevingen te creëren waarin de bewoners en hun dierbaren centraal staan en daarnaast ook zorgondersteuning aanwezig is. De zorg moet echter subtiel aanwezig zijn om te voorkomen dat de zorgwoningen een institutioneel karakter krijgen. Dat is echter wel een traject van pionieren geweest. Zo zijn we samen met de gemeente tot een aangepaste parkeernorm gekomen; dementerende bewoners rijden immers geen auto meer. Toen de belegger eiste dat er een hek om de zorgwoningen moest komen waarmee de zorgwoningen in de gemeenschappelijke binnentuin van de levensloopbestendige sociale huurwoningen zouden worden gescheiden, hebben wij hen meegenomen in het verhaal en uitgelegd dat een hek niet bij het concept hoort. Het gaat om de samenhang. Zo hebben alle in dit project betrokken partners grenzen overschreden waarmee dit vernieuwende woonzorgconcept vleugels heeft gekregen.”

“Wij zien een zorggebouw als een bedrijfsmiddel dat naast goed opgeleid personeel ondersteuning biedt in het verlenen van kwalitatief hoogwaardige zorg waarbij de mens centraal staat. Daarbij vinden we het belangrijk dat bewoners elkaar gemakkelijk kunnen ontmoeten, zowel binnen als buiten, met de juiste balans tussen privacy en intensieve, efficiënte zorgverlening”, vat Van der Burg samen. “De gebouwen voor Saffier met intramurale zorgwoningen hebben een vierkante plattegrond met gemeenschappelijke ruimten op de hoeken. Dat resulteert in overzicht en korte looplijnen voor het verplegend personeel. We hebben als één team met gemeente, Saffier en beleggers Syntrus Achmea en Arcade toegewerkt naar kwalitatieve maar betaalbare oplossingen met voldoende schaalgrootte voor efficiënte zorgverlening.”   

Ontwikkelaar en bouwer Stebru 
Belegger woningen Arcade Wonen
Belegger zorgwoningen Saffier Syntrus Achmea
Architect Architecten van Mourik
Tuinarchitect Jos van de Lindeloof
Adviseur constructies Lievense