‘Empathische woonomgeving’ is uitgangspunt van technische en sociale innovatie zorgwonen

Over twintig jaar wonen er in Nederland naar schatting twee keer zoveel 75-plussers. Daarbij stijgt de levensverwachting en blijven mensen veel langer thuis wonen. “We willen allemaal het beste voor onze ouders”, zegt hoogleraar Smart Architectural Technologies Masi Mohammadi (TU/e). “En technologie kan het leven beter maken. We moeten uitgaan van wat er nog wel mogelijk is in het leven van de senior en de zorg beter maken. Dat is mogelijk met behulp van technologie: het ontbreekt soms alleen aan visie, een stip aan de horizon.” 

Hiertoe is het essentieel om evenwicht te creëren tussen leefomgeving, technologie en de werkelijke behoeften en voorkeuren van eindgebruikers, stelt Mohammadi. Als hoofdonderzoeker en leider van het onderzoeksprogramma ‘Empathic Environment’, een doorlopend interdisciplinair onderzoek van de TU Eindhoven (TU/e) naar technologische en sociale aspecten van slimme gezonde wijken, wil de hoogleraar een evidence-based raamwerk ontwikkelen voor het inbedden van opkomende technologieën als domotica, Artificial Intelligence en robotica in de architectuur. Mohammadi verzamelde onder meer bevindingen binnen haar vakgebied met een onderzoek onder 75 verpleeghuizen en aanverwante aanbieders van zorgvastgoed. “De goede wil is er zeker, maar techniek is één ding en er is veel mogelijk op het gebied van patiëntvolging en monitoring, zoals door het combineren van sensordata. Als je visieloos gaat sleutelen aan een gebouw, kom je er niet. Het moet starten vanuit empathie, vanuit het hart; te beginnen met Raden van Bestuur van zorgorganisaties, woningcorporaties en wethouders.”

Nu de focus op langer thuiswonen ligt, is netwerkvorming op basis van bestaand en nieuw vastgoed met verschillende manieren van zorgverlening het uitgangspunt van uitwerking in pilots, zoals De Slimme Wijk in Aalst-Waalre – een samenwerking tussen Woningcorporatie Wooninc. en ouderenzorgorganisatie Oktober met de TU/e en de gemeente Waalre. Uitgangspunt is een sociaal-inclusieve woonwijk met slimme oplossingen die thuiswonende senioren helpen langer zelfstandig te wonen.

Wooninc. en Oktober hebben samen vier gebouwen aan de Malvalaan, die het centrum van de proeftuin vormen. Samen met de TU/e en de gemeente Waalre kijken zij hoe zij deze woongebouwen en de nabije omgeving kunnen verrijken. Dat gaat verder dan vastgoedontwikkeling in combinatie met technologie, zegt Mohammadi. “Uiteindelijk krijg je een combinatie van transmuraal zorgwonen, ambulante zorgverlening en monitoring op afstand. Doelstelling is de zorg zoals die nu is beter te maken, op basis van wat de oudere nog wel kan in het leven.”

Naar verwachting start de renovatie en nieuwbouw van de woongebouwen aan de Malvalaan in Waalre binnenkort. De Slimme Wijk wordt een ‘living lab’. Dit betekent dat de wijk samen met de bewoners wordt ontwikkeld én doorontwikkeld. Hoewel er in Nederland meer slimme wijken in ontwikkeling zijn, ligt er geen blauwdruk voor een ‘empathische woonomgeving’. Volgens de initiatiefnemers is de kracht van deze wijk dat slimme technologie zich aanpast aan de bewoners en hun behoeften. “Zoals gezegd: het begint met empathie bij de initiatiefnemers”, vervolgt Mohammadi. “We willen allemaal het beste voor onze eigen ouders. Ik zie veel goede wil bij de vastgoed- en zorgpartijen; soms wil regelgeving nog wel eens in de weg zitten maar daar komt ook verandering in en de wethouder is enthousiast.” 

De uitgangspunten voor aanpassingen in de wijk sluiten aan bij die van voormalig Rijksbouwmeester Floris Alkemade en de Taskforce Wonen en Zorg (VNG, Actiz, Aedes en de Ministeries van BZK en VWS). Alkemade pleit voor zorgwijken: ‘een stad die goed is ingericht voor mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben, levert een betere stad op voor iedereen.’ De Slimme Wijk is een voorbeeldproject. De architectuur straalt rust uit en biedt een goede afwisseling aan prikkelrijke en prikkelarme zones. Er komen compleet vlakke voetgangerszones en er wordt nadruk gelegd op het stimuleren van interactie en ontmoeting.

Door implementatie van deze ontwerpprincipes en methoden in verschillende Living Labs door heel Nederland, wil Mohammadi de volgende generatie slimme huizen verkennen en de impact van deze interventies op de sociaal-ruimtelijke context en het echte leven van gebruikers onderzoeken Dit nieuwe interdisciplinaire veld vereist systematisch onderzoek en evaluatie van de impact op de gezondheid, het welzijn en de sociale betrokkenheid van gebruikers. Om deze vooruitgang mogelijk te maken, doen momenteel 17 promovendi onderzoek; om tot een evidence-based raamwerk te komen, is testen in een reële omgeving met stakeholders onontbeerlijk. Mohammadi: “Het huidige systeem is niet langer houdbaar en mensen willen het liefst thuis wonen. Ik geloof echt dat het kan – een empathische woonomgeving en betere zorgverlening op basis van technologie, het is niet alleen kostenreductie.”