Floravita Boskoop: renoveren voor de vrijheid van de bewoners

Tussen de Boezemlaan en het spoor Gouda – Leiden in Boskoop ligt sinds 1996 zorgcentrum Floravita. Deze vestiging van Zorgpartners Midden-Holland biedt verpleeghuiszorg aan mensen met dementie en mensen met lichamelijke beperkingen. Door de landelijke veranderingen in de zorg, waardoor mensen langer thuis (moeten) wonen, kreeg ook Floravita te maken met instroom van cliënten die steeds zwaardere zorg nodig hadden. Al in 2014 was ingezet op een gecoördineerde renovatie van meerdere locaties van Zorgpartners in het Groene Hart. Als onderdeel van dat programma is vorig jaar Floravita grondig gerenoveerd door aannemer De Vries en Verburg, naar een ontwerp van Architectenbureau Anna Zinkweg. Het resultaat zijn een zorggebouw dat weer jaren meekan, blije medewerkers, meer ruimte, privacy en vrijheid voor cliënten, kleinere woongroepen en ook meer mogelijkheden voor de familie om (langer) te bezoeken.

Visueel is er niet heel veel veranderd aan het ruim 110 meter lange, L-vormige gebouw, dat met een blok aanleunwoningen (Parkzicht) op hetzelfde terrein staat. De prima geïsoleerde gevel met steenstrips is goeddeels intact gelaten. Alleen de hoofdentree is verplaatst naar de oksel van het gebouw en aan de achterzijde kregen de zeven woonkamers grote balkons. De meeste ingrepen vonden binnen plaats. “De doelgroep is veranderd en de zorg ook, daar ging de renovatie over”, vertelt Anna Zinkweg.

Het renovatieplan is uitgewerkt door bouwmanagementbureau Oostelbos Van den Berg en vormde de basis voor het ontwerp van Zinkweg, die met haar bureau een brede expertise heeft opgebouwd in het zorgdomein. “Het liefst zit je vanaf dag één aan tafel, nu waren veel keuzes al gemaakt. Maar ook dat kunnen we prima. Ook de sterke structuur die het gebouw al had was dwingend; je kunt zeggen dat we daar oorbellen aan hebben gehangen.” Die vinden we bijvoorbeeld in het atrium. De kamers lagen oorspronkelijk aan galerijen langs een vide. Zinkweg: “Dat is handig qua ruimte en voor het overzicht, maar door de vormgeving en de enorme lengtes deed het aan een gevangenis denken. We hebben hier een aantal loopbruggen met zitjes geplaatst. Voor een veilig verkeersgebied zijn deze voorzien van borstweringen en hekwerken van verticale bamboe latten. Dat is tegelijk mooi, geeft warmte in het gebouw en is ook onbrandbaar. Bovendien zijn de doorsteekjes voor de medewerkers veel praktischer dan die lange gangen.” De loopbruggen zijn trapsgewijs gepositioneerd zodat vanuit de zitjes iedereen kan genieten van bijvoorbeeld een voorstelling op de atriumvloer.

Er was uiteraard veel meer nodig om het gebouw aan te passen aan de tijd. Flexibiliteit was daarin de rode draad, volgens Floravita-directeur Taco van Delft. “De mogelijkheden van bewoners om te verblijven waar ze wilden, was beperkt. Gevoegd bij de eisen die zwaardere zorg met zich meebrengen, gedateerde installaties en de verouderde indeling en grootte van de appartementen, vroeg dat om een grondige interne renovatie. De loopbruggen met de zitjes en de grote balkons zijn natuurlijk fantastische ingrepen, maar ook in de gezamenlijke woonkamers en activiteitenruimten zijn overal plekken ingericht voor verblijf.” De keuzevrijheid van de bewoners stond hierbij voorop en dat wordt ondersteund door nieuwe zorgdomotica. Van Delft: “Met vooraf bepaalde leefcirkels is per individuele bewoner bepaald waar ze mogen verblijven; alles is in principe toegankelijk tot de veiligheid in het geding is, bijvoorbeeld bij een lift. Met het elektronisch cliëntendossier en polsbandjes wordt dit volledig automatisch aangestuurd, uiteraard met inachtneming van de privacyregel en in overleg met cliënt en familie. We hebben ook de woonkamers en activiteitenruimtes indeelbaar gemaakt met schuifpanelen. Zo is een intiem familiebezoek mogelijk. Floravita heeft bovendien extreem goede wifi-dekking gekregen.  

Dat is niet alleen fijn voor ons medewerkers, ook familie kan gerust op bezoek komen, werk meenemen en daardoor langer blijven. We vonden dit belangrijk genoeg om dit halverwege het proces toch in het project te integreren.”

De renovatie heeft binnen ook een andere sfeer opgeleverd. Van een instituut werd Floravita een fijne woonomgeving. Namen voor afdelingen veranderden bijvoorbeeld van Irene 4 in De Moestuin. In een samenwerking tussen het architectenbureau en Marike van Groenewegen zijn typisch Boskoopse thema’s uitgewerkt met namen als De Hef en De Proeftuin. Zinkweg: “Floravita is sterk geaard in de dorpsgemeenschap van Boskoop. Meer dan 80% van de bewoners komt er vandaan en de banden met het verenigingsleven zijn goed. Dat hebben we vertaald in de inrichting die we al in een vroeg stadium hebben vastgelegd. Marike heeft acht plekken gefotografeerd, de beelden door een kleurenfilter gehaald en de combinaties zijn door het hele gebouw teruggebracht. Een lange gang in één thema werkt niet, dus je vindt op elke verdieping alle kleuren en thema’s terug.”

De medewerkers van Floravita werden nauw betrokken bij de inrichting. Zinkweg: “Het geeft veel voldoening als medewerkers op zekere hoogte mee kunnen beslissen. Ik heb gehoord dat ze laaiend enthousiast zijn over het nieuwe Floravita en daar word ik weer heel erg blij van. De vernieuwde plattegronden en indelingen zijn overigens gemaakt op basis van onderzoek van Oostelbos van den Berg. Die hebben met één op één mock-ups van een badkamer, woonkamer, stukken gang en situaties die vaak voorkomen uitstekend voorwerk gedaan. Op deze manier is zorgvuldig naar kwalitatief goede oplossingen toegewerkt.”

Om de renovatie tot een goed einde te brengen waren er nog wel enkele constructieve obstakels te overwinnen. “Het gebouw is in de jaren negentig tot achter de komma constructief uitgewerkt dus we hadden bijzonder kleine marges”, vervolgt Zinkweg. “Grote gevelopeningen mochten niet boven elkaar in de gevel, daarom verspringen de balkons. Voor het gevelbeeld is dat juist een verlevendiging.” Aannemer De Vries en Verburg, die het sloopwerk en de hele renovatie coördineerde en uitvoerde, heeft voor de grote openslaande balkondeuren grote gevelopeningen moeten maken. Projectleider Johan van der Velde: “Dat hebben we in de gevel met stalen ravelingen opgelost. De vloerplaten van prefab beton hebben we afgesteund op stalen kolommen die weer rusten op een fundering van buispalen en poeren.”

De Vries en Verburg was ook verantwoordelijk voor de buitenruimte en bouwde een nieuwe brug die beter aansluit op de nieuwe hoofdentree. Van der Velde: “Oorspronkelijk kwam je honderd meter verder binnen bij de aanleunwoningen, door dat bruggetje is er nu een korte lijn naar het woonzorgcomplex, waar we een nieuwe hoofdingang hebben gemaakt in de vorm van een kas. 

De oude toerit is nog in gebruik voor leveranciers.” Door deze aanpassing is de tuin nog groter geworden voor de bewoners. “Deze belevingstuin is een belangrijk onderdeel van het leefgebied waar de bewoners zich vrij kunnen bewegen”, besluit Van Delft. “De belangrijkste drijfveer achter de meeste ingrepen ligt toch in de sfeer van de mogelijkheden van de bewoners, zowel binnen als buiten. Ik denk dat we daar met het hele bouwteam goed in zijn geslaagd. Floravita kan weer een lange tijd mee.” 

Feiten en cijfers
Opdrachtgever
Zorgpartners Midden-Holland
Architect
Architectenbureau Anna Zinkweg
Interieurontwerp
Architectenbureau Anna Zinkweg i.s.m. Marike Groenewegen
Directievoering en bouwmanagement
Oostelbos Van den Berg
Uitvoering
De Vries en Verburg
InrichtingW2 Moments
Bouwperiode
augustus 2021 – juli 2022

De inspiratie voor de inrichting van Floravita lag onder meer in een ‘Rondje Nuenen’. Pauline Nugteren is accountmanager/stylist voor W2 Moments, een inrichter die zich volledig heeft toegelegd op zorgprojecten. “Na een pitch zijn we uitgenodigd om het project verder uit te werken. Het concept van de pitch was gebaseerd op het Rondje Nuenen, dat je langs lokale hoogtepunten brengt die met Van Gogh te maken hebben. Zo hebben we ook een rondje Boskoop gemaakt met mooie plekken die prachtig in Floravita verwerkt konden worden. De bewoners, die in verpleeghuizen soms minder vaak buiten komen, kunnen nu elke dag genieten van een herkenbare omgeving zoals de Hefbrug, het Rosarium, de Watertoren, de Proeftuin, het Tuinpad en de Moestuin.”

De uitwerking van een interieur is mede gebaseerd op wetenschappelijke inzichten. Nugteren: “Een plan moet praktisch zijn, huiselijk en gastvrij en niet institutioneel overkomen, maar ook rekening houden met prikkels. Daarin spelen zaken als kleurgebruik, contrast, tactiliteit en akoestiek een rol. Je wilt op zoveel mogelijk manieren proberen een bijdrage te leveren aan een leefomgeving die geen stress veroorzaakt. Zeker mensen met dementie zijn erg gevoelig voor prikkels. Teveel is niet goed, te weinig kan ook onrust geven. Onderzoek wijst uit dat als dit goed wordt gedoseerd, de bewoners ook echt rustiger kunnen worden waardoor bijvoorbeeld minder medicatie nodig is.”

Op deze basis is het concept uitgewerkt en zijn voor elk wat wils plekken ingericht. “Rustpunten voor dwalende bewoners, ontmoetingsplekken en mogelijkheden om je terug te trekken. En omdat mensen verschillen, zijn er per huiskamer verschillende uitvoeringen fauteuils ingezet, maar wel met eenheid in de stoffering. De thema’s zijn uitgewerkt door gebruik te maken van foto’s en door het materiaalgebruik af te stemmen op de ruimte, zoals een bloemenbehang bij het Rosarium.”

“We hebben heel fijn samengewerkt met Anna Zinkweg”, besluit Nugteren. “Als je veel ervaring hebt met zorgprojecten, vul je elkaar goed aan. Ik heb veel energie gekregen van dit project en kijk terug op een fijne en open communicatie met de medewerkers van Floravita.”