Geld vinden voor Vlaamse zorgverlening moet nu gebeuren

Bart Van Malderen, Vlaams parlementslid voor de sp.a:

Ooit leek het erop dat hij de schop zou hanteren om overblijfselen uit de Romeinse tijd op te graven. Maar nu graaft Bart Van Malderen als Vlaams parlementslid in de regeringsdossiers rond zorg en welzijn en schopt hij de bevoegde minister, Jo Vandeurzen (CD&V), soms tegen de schenen.

Een van de actuele thema’s is het ‘besparingspad in welzijn’. Daar lijken de cijfers elkaar tegen te spreken. “De Vlaamse regering heeft een groeipad van 500 miljoen euro aangekondigd, maar uit de meerjarenraming is gebleken dat het budget voor welzijn tegen 2019, het einde van de huidige legislatuur, met amper 8 miljoen euro zal stijgen”, zegt Van Malderen.

De Vlaamse regering stelde dat ze in 2015 40 miljoen euro zal vrijmaken voor de sector van personen met een handicap en dat dit bedrag de komende jaren zal toenemen. Vandeurzen wil daarbij vooral inzetten op het uitbreiden van de capaciteit en op de beleidswijziging in de richting van persoonsvolgende financiering. Daarin zouden mensen met een handicap een budget krijgen en zelf bepalen welke zorg ze daarmee aanschaffen. Eerder bepaalde het aanbod de reële situatie. Volgens het nieuwe decreet heeft elke persoon met een erkende handicap en een ondersteuningsnood recht op een basisondersteuningsbudget. Wie meer ondersteuning nodig heeft, kan onder bepaalde voorwaarden een cashbedrag krijgen of een voucher waarmee hij of zij bijvoorbeeld kan aankloppen bij een zorgaanbieder.

Geen geld
“In de praktijk moet de minister, zoals het Rekenhof hem voorrekende, toegeven dat hij geen middelen heeft om de persoonsvolgende financiering uit te rollen in 2015. De begroting voorziet geen budgetten voor de betaling van het basisondersteuningsbudget, noch voor  niet rechtstreeks toegankelijke zorg en ondersteuning. De minister zei ook dat de 40 miljoen euro extra geld naar het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) zal gaan. Dit betekent concreet dat het basisondersteuningsbudget, dat gefinancierd wordt vanuit de Vlaamse zorgverzekering en niet vanuit het VAPH, er vanaf 2015 dus niet komt. Als we willen streven naar meer vraagsturing en zorggarantie tegen 2020, dan lijkt 2015 een verloren jaar te worden. Ondertussen blijven 22.000 personen met een handicap in de wachtrij staan”, aldus het sp.a-parlementslid. Toch verdubbelt de bijdrage van elke Vlaming aan de financiering van de zorgverzekering. “De regeringsmeerderheid van N-VA, CD&V en VLD heeft onterecht herhaaldelijk de link gelegd tussen deze zorgpremie en hulp aan mensen met een handicap.”

Juridisering van de opvang
Onlangs werd de Vlaamse overheid voor de derde keer in korte tijd via de rechtbank gedwongen om in opvang te voorzien voor een persoon met een handicap die de meerderjarige leeftijd had bereikt. Van Malderen riep minister Vandeurzen al op om met een duidelijk actieplan voor de dag te komen en het recht op opvang ook concreet te maken. “De overgang van minder- naar meerderjarigheid is in het verleden al vaker aanleiding geweest voor schrijnende toestanden, waarbij mensen tussen wal en schip belandden. Jongvolwassenen moeten weg uit de jeugdinstelling omdat ze te oud zijn, maar in de instellingen voor volwassenen is er (nog) geen plaats. Om dit op te lossen werd het systeem van convenanten ingevoerd, waarbij een voorrangsregeling op maat wordt uitgewerkt die een zorggarantie zou moeten opleveren. Zou, want uit de praktijk blijkt dat dit niet altijd het geval is. Wanneer er wel plaats zal zijn, kan niemand garanderen.”

Hij vervolgt: “Uit gesprekken met personen met een beperking en hun ouders heb ik de wanhoop en de frustratie leren kennen die met deze onzekerheid gepaard gaat. Je kunt er alleen maar begrip voor hebben dat zij hun verhaal zoeken bij de rechtbank. Tegelijk leggen elk van deze veroordelingen een bom onder het bestaande systeem. En elk succes voor de rechtbank houdt het risico op een nieuwe procedure in, want het tekort aan zorg dat aan de basis ligt van de procedure gaat niet vanzelf weg. Voor iedereen die geholpen wordt, moet iemand anders wachten. Dat is onrechtvaardig en onhoudbaar. Het probleem ligt dan ook niet bij ouders of rechtbanken, maar bij een systeem waarbij we tekorten accepteren. Een systeem dat ook nog grotendeels aanbodgestuurd is.”

Het VAPH en de regering kunnen tegen de uitspraak van de rechtbank in beroep gaan. Volgens Van Malderen is dit de slechtst mogelijke reactie. “Zo zouden ze zelf de juridisering organiseren. De lawine aan rechtszaken die nu dreigt, kan enkel door de regering gestopt worden door duidelijkheid te verschaffen op het gebied van het budget en de initiatieven die de komende jaren genomen worden.”

Bouwfinanciering onder druk
Vipa, het bestaande Vlaamse financieringskader voor zorggebouwen, ligt onder vuur. De zorgaanbieders ervaren het als zwaar, tijdrovend en weinig flexibel. Maar ook alternatieven, zoals PPS, krijgen kritiek. Bovendien stelt de Europese overheid zich almaar kritischer op. Mede daarom weegt PPS zwaar door op de financieringsmodellen van de banken. “We moeten dringend werk maken van alternatieve modellen. Want het mag niet zo zijn dat beperkingen in de financiële hardware de kwaliteit van de zorgverstrekking verminderen. Bovendien zie ik dat gemeenten en lokale OCMW’s tegen 2019 hun dienstenaanbod verkleinen. De regering moet op die evolutie anticiperen. Een kwart van de Belgen heeft geen spaargeld en is bij zorgnood aangewezen op overheidssteun. Maar de ongelijkheid is hier minder sterk toegenomen dan in andere landen, dankzij ons systeem van sociale zekerheid.”

Anders bouwen
Daarnaast pleit Van Malderen voor nieuwe gebouwvormen. “Bij het uitdenken daarvan moet de gebruiker centraal staan. Traditioneel, zeker bij puur medische zorgen, werd er gebouwd vanuit de behoeften van de aanbieder. Dat merk je duidelijk aan de vormgeving van de meeste ziekenhuizen.”

Tekst en foto’s Koen Mortelmans