Grote zorgen over achterblijven bouwplannen verpleegzorg

Om de komende jaren beter aan de groeiende zorgvraag te blijven voldoen, is in elk geval uitbreiding van verpleegzorg nodig in de vorm van meer verpleeghuislocaties en geclusterde woonvormen. Hiervoor zijn afspraken gemaakt in het Programma Wonen en zorg voor ouderen. Zorgkantoren (verenigd in Zorgverzekeraars Nederland) vroegen zorgaanbieders eind 2022 naar hun uitbreidingsplannen voor de komende jaren. De resultaten werden eind december gepubliceerd in de Regiomonitor 2022 Verpleegzorg. Uit de monitor blijkt dat de huidige plannen niet genoeg zijn om aan de opgave voor de komende jaren te voldoen. ActiZ maakt zich al lange tijd grote zorgen en roept het kabinet op om alles op alles te zetten om voldoende plekken te realiseren.

Door de ouder wordende samenleving neemt de vraag naar ouderenzorgzorg toe. En dat is goed te merken aan de oplopende wachtlijsten voor verpleeghuizen. ActiZ, branchevereniging van zorgorganisaties, benadrukt al langer dat we de zorg voor ouderen anders moeten organiseren. Mireille de Wee, voorzitter van de ActiZ-kerngroep Wonen en Zorg: ‘De wachtlijsten voor verpleeg(huis)zorg zijn afgelopen jaren al sterk toegenomen. Als de benodigde verpleegzorgplekken en geclusterde woonvormen de komende jaren niet worden gerealiseerd, loopt de hele zorgketen verder vast: bij de huisarts, in het ziekenhuis én in de VVT-sector. Dat betekent nog langere wachtlijsten voor het verpleeghuis en nog meer druk op de thuiszorg.’

De Wee vervolgt: ‘Niet alleen het uitbreiden van verpleeghuislocaties of geclusterde woonvormen is hierbij van belang, er is meer nodig. Vanwege het tekort aan medewerkers is anders werken in de zorg onvermijdelijk. En we moeten met elkaar een zorgzamere samenleving gaan creëren.’

De snelle invoering van scheiden wonen en zorg door het kabinet heeft gezorgd voor grote onzekerheid bij zorgorganisaties. Ook de aangekondigde verlaging van de vastgoedtarieven (NHC) in de Wet langdurige zorg per 2024, de sterk gestegen bouwkosten en het grote arbeidstekort spelen hierin mee. ActiZ is dan ook niet verbaasd over het achterblijven van de bouwplannen. De Wee: ‘Je ziet dat zorgorganisaties het afgelopen jaar veel bouw- en uitbreidingsprojecten ‘on hold’ hebben gezet of zelfs hebben gestopt. Zij durven en kunnen het risico niet nemen. Niet alleen het achterblijven van uitbreidingsplannen, maar ook de daadwerkelijke realisatie is een probleem.’

Hier ligt voor de partijen die betrokken zijn bij het programma Wonen en Zorg voor Ouderen (WOZO) een grote uitdaging om de plannen beter aan te laten sluiten bij de groeiende vraag naar zorg.

Uit de regiomonitor van 2021 bleek dat er plannen waren voor 8.800 extra verpleeghuisplekken. Op basis van onderzoek van onderzoeksbureau HHM bepaalde minister Helder echter dat de plannen voor slechts 4.800 verpleeghuisplekken ‘onomkeerbaar’ waren. De bouwplannen die niet als onomkeerbaar zijn aangemerkt, moeten worden vormgegeven op basis van scheiden van wonen en zorg.

Toen eind 2022 de dialoog over de Wlz-zorgcontractering 2023 begon, gaf het ministerie van VWS aan dat de gesprekken over de capaciteitsplannen met de zorgkantoren moeten worden gevoerd. Dat betrof de plannen over vervangingsbouw, uitbreidingsplannen voor verpleeghuisplekken en plannen voor verpleegzorg thuis waar wonen en zorg gescheiden zijn. De Wee: ‘Zorgkantoren hebben een zorgplicht en een verantwoordelijkheid om de langdurige zorg toegankelijk, goed en betaalbaar te houden. Ik begrijp goed dat zorgkantoren erop wijzen dat er de komende jaren extra inspanningen nodig zijn om de verpleegzorg toegankelijk te houden: hier wijzen we als ActiZ al heel lang op. Om nog enigszins bij te kunnen sturen is een duidelijke opdracht voor alle partijen van groot belang. En goede randvoorwaarden zijn noodzakelijk zodat de benodigde uitbreidingen ook echt gerealiseerd gaan worden.’

ActiZ gaf in 2021 al duidelijk aan dat het onbestaanbaar was dat de 4.000 plannen, die niet als onomkeerbaar waren aangemerkt, niet door konden gaan. Uit de Regiomonitor 2022 blijkt nu dat er voor de komende vijf jaar nog plannen zijn voor 7.000 intramurale verpleeghuisplekken, 1.800 minder dan in 2021. Zelfs als deze plannen daadwerkelijk worden gerealiseerd, is dit nog steeds onvoldoende om aan de groeiende zorgvraag te voldoen.

De oproep van ActiZ aan het kabinet is dan ook opnieuw: laat álle uitbreidingsplannen die nu gepland zijn, doorgaan. Dit geeft zorgaanbieders duidelijkheid en voorkomt dat er nog meer bouwprojecten uitgesteld of stopgezet moeten worden.

De Wee: ‘Ik wil benadrukken dat we niet alleen een appel doen op het kabinet, maar op ons allemaal. Naast de groeiende zorgvraag maakt ook het groeiende personeelstekort dat we anders naar de (ouderen)zorg van de toekomst moeten kijken. Naast anders werken in de zorg hebben we allemaal de verantwoordelijk om op tijd na te denken over onze eigen oude dag en die van onze ouders, en omzien naar elkaar in de samenleving. We zien dat dit signaal langzaam door begint te dringen. Dat is een begin maar er moet meer vaart achter. De ouderenzorg toekomstbestendig maken is niet alleen een verantwoordelijkheid van de zorgsector, maar van de hele samenleving.’

Regiomonitor 2022 Verpleegzorg

Zorgkantoren, verenigd in Zorgverzekeraars Nederland (ZN), hebben bij zorgaanbieders in de regio opgevraagd wat hun uitbreidingsplannen voor de komende jaren zijn. Ook is in kaart gebracht hoeveel plannen de afgelopen jaren zijn gerealiseerd en welke regionale samenwerking er is. Deze informatie is verwerkt in 31 regiomonitors. Uit de monitors blijkt dat de nodige uitbreiding achter blijft op de verwachte vraag.

Regionale monitors:
In de regiomonitors van de 31 zorgkantoorregio’s staan de capaciteitsplannen van de Wlz-zorgaanbieders voor de jaren 2021 tot en met 2027. De zorgaanbieders hebben deze plannen in het derde kwartaal van 2022 opgegeven. Het gaat hierbij om plannen voor verpleegzorgplekken en geclusterde woonvormen. De zorgvraag kan per regio verschillen, bijvoorbeeld door een andere bevolkingssamenstelling of doordat er in een regio is ingezet op uitbreiding of afbouw van de verpleegzorgplekken.

Landelijke monitor:
In het landelijke overzicht wordt een overall beeld geschetst. De landelijke monitor laat zien dat het aantal plannen in absolute zin sterk gedaald is ten opzichte van het aantal opgegeven plannen in 2021. In totaal hebben zorgaanbieders tussen 2021 en 2027 plannen voor uitbreiding van 18.920 geclusterde plekken. Dit aantal is veel lager dan het aantal geclusterde plekken (32.950) dat tot en met 2027 nodig is om de verwachte ontwikkeling van de zorgvraag te kunnen opvangen.

ActiZ in Meldpunt: ‘Meer salaris voor de zorg en vrij baan voor bouwen’

Het televisieprogramma Max Meldpunt besteedde vrijdag 13 januari 2023 aandacht aan de uitdagingen in de ouderenzorg. Tijdens de uitzending riep ook ActiZ-voorzitter Anneke Westerlaken het kabinet op om direct te gaan bouwen en om te investeren in zorgmedewerkers. En ze riep iedereen op om ook zelf na te denken hoe om te gaan met de eigen oude dag.

Lees het artikel