‘Halvering resultaat zet ouderenzorg onder druk’

Een financieel onhoudbare situatie dreigt voor de ouderenzorgsector, zegt BDO Accountants & Adviseurs. Kosten stijgen en inkomsten staan onder druk. Kwaliteitsverlies van de zorg en faillissementen liggen op de loer. “Ronduit alarmerend en het voorspelt niet veel goeds voor de komende jaren”, aldus accountant/partner Mike Tagage. “Ingrijpen van de overheid is noodzakelijk.”

BDO heeft in de begin september gepresenteerde Benchmark Ouderenzorg op basis van de gedeponeerde jaarverslagen over 2022 een diepgaande analyse gemaakt van de jaarrekeningen van 789 ­Nederlandse instellingen in de ouderenzorg. Het resultaat van de instellingen in 2022 is gehalveerd tot 262,7 miljoen euro (2021: 533,4 miljoen euro). Het aantal instellingen met verlies steeg met bijna 40 procent van 171 tot 238. Het totaal van de rendementen bereikte afgelopen jaar reeds de kritische ondergrens en kwam net boven de 1 procent uit. De ruimte voor noodzakelijke investeringen in digitalisering en duurzaamheid verdwijnt daardoor, aldus de rapportage.

Belangrijkste oorzaak is de kostenstijging door inflatie, hogere energiekosten, toegenomen rentelasten en het materiaal- en personeelstekort. Zo gaven de 789 instellingen in het boekjaar 2022 in totaal € 374,5 miljoen meer uit aan inhuurkrachten, een toename van 20 procent ten opzichte van 2021. De kosten voor inhuurkrachten bedragen inmiddels bijna 10 procent van de netto omzet van ouderenzorginstellingen. De opbrengsten houden geen gelijke tred. Zo verlaagt de Nederlandse Zorgautoriteit vanaf 2024 de zogenoemde normatieve huisvestingscomponent met 8 procent, waardoor instellingen minder geld krijgen per bewoner om de huisvesting te betalen.

Het demissionair kabinet vermindert komend jaar het landelijk budget voor de ouderenzorg met 1,2 procent, hetgeen oploopt tot circa 3 procent in 2026. Zorgkantoren zetten daarnaast de tarieven verder onder druk. Het gevaar bestaat dat kwetsbare ouderen de dupe worden van de verontrustende financiële situatie, aldus BDO. “Ouderen en zorg­instellingen moeten nu al steeds vaker een beroep doen op mantelzorgers. Daarnaast kan de druk op de kosten ook tot kwaliteitsverlies van de zorg leiden. Het risico bestaat dat ouderen minder persoonlijke aandacht krijgen, minder vaak worden verzorgd of minder vaak naar een dagbesteding gaan.”

BDO pleit voor acuut ingrijpen van de overheid. Gebeurt dat niet, dan dreigen onvermijdelijke faillissementen. “Het gebruik maken van inhuurkrachten is niet motiverend voor het vaste personeel en moet worden ontmoedigd. Het is één van de oorzaken van het hoge ziekteverzuim. Dat was maar liefst 9,3% in het vierde kwartaal van 2022.” Tagage waarschuwt ook voor het huidige tempo waarin maatregelen worden doorgevoerd. “Alles dient zich gestapeld aan. Het Programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) is logisch en nuttig, de sector moet ook in staat worden gesteld de gewenste omslag te maken naar zelfzorg, thuiszorg en digitale zorg.” Daarnaast moeten de rekensystemen van de overheid worden aangepast. “Veel van die modellen zijn gebaseerd op data uit het verleden en houden geen rekening met toekomstige ontwikkelingen. Dat moet anders: resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst.” Ook bij de instellingen ligt een belangrijke opgave. Zij moeten zich verder maximaal blijven inzetten op veranderingen die nodig zijn om te komen tot passende zorg. “Dat is nodig om de zorg betaalbaar te houden”, aldus Tagage.

BDO heeft een dringende oproep aan het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. “De kwaliteit van de invoer van data in DigiMV, het portaal voor het aanleveren van de jaarverantwoording, is ernstig gedaald. Circa 80 procent van alle door ons onderzochte data afkomstig van zorgaanbieders was onvolledig of bevatte fouten. Dat is kwalijk, vooral ook omdat de overheid haar analyses en besluiten mede baseert op de aanvankelijk aangeleverde gegevens door zorginstellingen. Het verouderde systeem moet gemoderniseerd worden”, besluit Tagage.