Hoogste tijd voor het adaptieve ziekenhuis

Architectenbureau Wiegerinck en ingenieursbureau Deerns schetsen hoe het adaptieve ziekenhuis eruitziet en hoe ziekenhuizen financieel verantwoord en relatief eenvoudig ‘pandemie-proof’ kunnen worden.

Adaptief wil zeggen: een ziekenhuis zo inrichten dat besmette personen kunnen worden opgevangen, met minimale gevolgen voor de reguliere zorg. Het doel van een adaptief ziekenhuis is dat een deel van het gebouw in een noodsituatie (een virusuitbraak of chemische besmetting) snel kan omschakelen naar crisisopvang, want virussen zijn in een ziekenhuis een bedreiging voor kwetsbare patiënten en personeel. De huidige coronamaatregelen blijken niet voldoende, dus zullen we ons nog meer moeten richten op fysieke en bouw­kundige maatregelen. 

Het ultieme doel is om het ideale ziekenhuis te ontwerpen en te bouwen. Architectenbureau Wiegerinck en ingenieursbureau Deerns  bespreken de oplossingen aan de hand van het ideale adaptieve ziekenhuis. Dit kent de volgende bouwstenen: 

•Creëren van een noodziekenhuis binnen het ziekenhuis;
• Modulair ontwerpen;
• Inzet smart building technology;
• Meer gebruik van E-health.

In hun scenario kent een adaptief ziekenhuisgebouw twee ‘standen’. Een ‘normale’ en een ‘crisisstand’. In de normale stand wordt de ziekenhuiszorg geleverd zoals we dat graag willen. In de ‘crisisstand’ wordt acute specialistische zorg geleverd aan een bepaalde groep patiënten, waarbij de reguliere zorg zo min mogelijk wordt afgeschaald. De basisgedachte is dat vooraf wordt bepaald welke zones in het gebouw in geval van nood direct aangepast en gecompartimenteerd kunnen worden. De rest van het ziekenhuis draait dan ongestoord verder. Door deze modulaire opzet kunnen crisiszorg en reguliere zorg naast elkaar plaatsvinden.

Bij een grootschalige calamiteit wordt het ‘noodziekenhuis’ vrijwel direct operationeel. Het heeft een aparte ingang met triage en vormt vanaf daar een gesloten circuit met een spoedafdeling, klinische bedden en een IC. Eventueel kan gebruik worden gemaakt van een diagnostiekruimte en een OK. Bij ziekenhuisopname komen patiënten in een gesluisd, gesepareerd deel van de SEH en gaan zij via een veilige route naar de IC of een gealloceerde verpleegafdeling.

Binnen de IC en de speciale noodafdeling worden extra gesluisde deuren aangebracht, zodat het aantal bedden snel aangepast kan worden. Extra flexibiliteit komt uit kamers die groot genoeg zijn om een tweede IC-bed te plaatsen of door binnen de noodkliniek kamers ‘acuity adaptable’ te maken, zodat zij installatietechnisch volledig geschikt zijn voor crisiszorg.

Patiënten die minder ernstig ziek zijn, gaan via een veilig circuit naar een gesluisde, binnen het noodziekenhuis gelegen klinische afdeling. Door die klinische afdeling modulair op te delen, wordt het mogelijk om het noodziekenhuis trapsgewijs, per cluster, op te schalen.

In de scenario’s zijn de meeste bouwkundige en technische maatregelen geïntegreerd in het ontwerp. Alleen de eerste klinische clusters worden licht overgedimensioneerd. Ze hebben grotere kamers, meer technische aansluitingen en een eigen ‘besmet afval’ circuit. De brandwerende deuren hebben een dubbelfunctie als crisissluizen. Daardoor blijven extra investeringen en ingrepen tot een minimum beperkt.

In het ‘noodziekenhuis’ moet ruimte zijn voor veilig contact tussen patiënt, partners en familieleden. Zo is er een aparte ruimte waar visueel contact mogelijk is tussen de patiënt en diens naasten. Op de IC-afdeling is een ruimte aan de buitenkant van de gevel mogelijk een oplossing om fysiek toch dichtbij te zijn. 

In elk ziekenhuis leven ongetwijfeld de nodige vragen. Wat moeten we doen? Hoe kunnen we het ziekenhuis pandemie-proof maken? Welke investeringen zijn haalbaar en te rechtvaardigen? 

De snelheid waarmee COVID-19 de zorgverlening heeft ‘overgenomen’ en veranderd laat zien dat het belangrijk is om kritisch te kijken naar uw bestaande situatie. Niemand in de zorg wil ooit nog verrast worden door een grote uitbraak van een infectieziekte. In principe kunnen veel aspecten uit het geschetste ideale ziekenhuis geprojecteerd worden op elk ziekenhuis. Per gebouw zullen de aanpassingen natuurlijk verschillen.

COVID-19 heeft de noodzaak van verandering laten zien. Ziekenhuizen moeten stressbestendiger worden, zodat in geval van een pandemie direct geschakeld kan worden. Door nu te anticiperen op toekomstige virusziekten, investeren ziekenhuizen automatisch in een doeltreffende oplossing voor andere ziekten en calamiteiten.  

De whitepaper van Wiegerinck en Deerns is te downloaden op www.deerns.nl