Nieuwe hoofdentree voor locatie AMC in Zuidoost is ‘logistieke uitdaging van formaat’

Het entreegebied van Amsterdam UMC, locatie AMC heeft een ware metamorfose ondergaan. Patiënten, bezoekers, medewerkers en studenten komen het universitair medisch centrum in Zuidoost niet langer binnen via een troosteloos, vervallen parkeerterrein, maar via een lichte, ruime ontvangsthal in de vorm van een glazen paviljoen in een parkachtige omgeving.

Lopend door het recent opgeleverde paviljoen blikt projectmanager Johan­ Carlier met tevredenheid terug op deze ‘logistieke uitdaging van formaat’. “De sloop- en bouwwerkzaamheden waren niet eens mijn grootste zorg. Veel complexer was het om de patiëntenzorg, die al die tijd gewoon doorging, niet in gevaar te brengen”, vertelt hij. Gedurende het bouwproces moest het ziekenhuis optimaal bereikbaar en toegankelijk blijven. Die eis gold met name voor de Huisartsenpost, de Spoedeisende Hulp, de Ambulancepost en voor Ronald McDonald Huis Emma, dat ook op het terrein is gehuisvest. Voor het bouwteam vergde de continue openstelling van de spoedeisende diensten niet alleen een uiterst strakke planning en fasering, maar ook een intensieve communicatie met alle stakeholders. “We moesten immers vlak vóór en boven de entrees van de spoed­eisende diensten bouwen”, legt ­Carlier uit. “De 24/7-openstelling van de spoedeisende diensten kwam nog zwaarder onder druk te staan door de forse toename van het aantal patiënten tijdens de eerste en tweede coronagolf. Dat had een enorme impact op het hele proces.” 

Om als één van de grootste academische ziekenhuizen van Nederland in tijden van COVID-19 je hoofdentree meer dan een jaar te moeten sluiten en gebruik te moeten maken van tijdelijke entrees, heeft veel van de organisatie gevraagd, aldus de projectmanager. “Het was een grote uitdaging, maar dankzij de medewerking van de verschillende directoraten in het ziekenhuis is het ons gelukt. De zorg voor patiënten is op geen enkel moment gevaar geweest.”

Carlier noemt de nieuwe hoofdentree, die twee verdiepingen telt, ‘een bijzonder ontwerp met een mooie architectuur’. Het ovale dak, bekleed met mos, vetplanten en zonnepanelen, de ronde vormen en de geheel transparante gevel van gebogen glas geven het paviljoen een eigentijdse, warme uitstraling. Bezoekers kunnen hun auto kwijt op één van de 300 nieuwe parkeerplaatsen, en ook voor motoren, scooters en fietsen zijn er nieuwe stallingen aangelegd. Tevens is er een Kiss & Ride-zone voor de deur.

De ruime, centrale ontvangsthal op de eerste verdieping is te bereiken per trap, roltrap of lift. Hout speelt de hoofdrol in deze lichte hal. Zo springt de grote, met hout afgewerkte balie van de receptie en de meldkamer direct in het oog. De eveneens houten servicedesk is voorzien van digitale informatieschermen en verspreid in de hal staan luxe zitjes opgesteld, van waaruit bezoekers een prachtig uitzicht hebben over het park.    

Door het hoge houten plafond ontstaat een ruimtelijk gevoel. De houten afwerking van de ronde service-eilanden in de ontvangsthal en de naar het midden toe steeds lichter kleurende tegelvloer creëren een aangename sfeer. De kleurstelling van de tegelvloer sluit naadloos aan op de bestaande tegels in de gangen naar het ziekenhuis en de poliklinieken. 

Hoewel de meeste aanplant in het park het komende voorjaar nog moet gaan groeien, is het eerste beeld van de kruidentuinen en de 57 nieuw geplante bomen al zichtbaar. Aangelegde wadi’s vangen het overtollige regenwater op. Het hout van de bomen die vanwege de sloopwerkzaamheden zijn gekapt, is hergebruikt. Stadshout Amsterdam maakte er houten banken van, die op verschillende locaties in het park staan en die bezoekers, patiënten, medewerkers en buurtbewoners een plekje bieden om even bij te komen en te genieten van de groene oase om hen heen. Ook de zitplaatsen op de tribunetrap worden met dit hergebruikte hout bekleed. 

De architecten, Tom Bergevoet en Joost van Noort, zijn zeer te spreken over het resultaat. “Het was een autogebied, nu is het een ‘Health Park’, veel groener en gezonder. Het vormt een natuurlijke verbinding tussen het ziekenhuis en zijn ruime omgeving. De brug over het water naar de Meibergdreef is voor buurtbewoners een uitnodiging om in het park te recreëren.”

De sloop- en bouwwerkzaamheden verliepen in zes fases, allen voorafgegaan door een nauwgezette voorbereiding. Carlier: “Op 8 juni 2020 zijn we ‘omgeklapt’. Vanaf die dag gingen de twee hoofdingangen naar het ziekenhuis en de polikliniek dicht en werd de rondweg om de monoliet afgesloten. Er kwamen andere, tijdelijke ingangen en parkeermogelijkheden.”

Vanwege de sloopwerkzaamheden op het voorterrein zijn de aanrij­routes voor ambulances en bezoekers van de Spoedeisende Hulp, inclusief de bijbehorende slagboominstallatie, diverse keren verplaatst. “Er was zelfs een fase waarin bezoekers van de SEH midden op het bouwterrein moesten parkeren. Gelukkig heeft aannemer MedicomZes in elke bouwfase de veiligheid naar het ziekenhuis kunnen garanderen, zodat er nooit sprake is geweest van calamiteiten.” 

Omdat de gemeente Amsterdam ondertussen bezig was met de aanleg van een nieuw stationsplein bij station Holendrecht, pal naast locatie AMC, ging de zogeheten droogloop tegen de vlakte, een geliefd wandelpad tussen station Holendrecht, het naastgelegen busstation en het ziekenhuis. Voor mensen met een beperkte mobiliteit die met het openbaar vervoer kwamen, zette het ziekenhuis pendelbussen in. Er kwamen alternatieve rij- en wandelroutes en in coronatijd werden aparte ingangen gerealiseerd voor enerzijds de bezoekers en patiënten en anderzijds de medewerkers van het AMC. Daarvoor werd het aantal ingangen uitgebreid van twee naar vier, om de kans op besmettingen te minimaliseren. 

“Voordat we konden gaan bouwen, hebben we heel wat hobbels moeten nemen”, zegt Carlier. “Dat het project een succes is geworden, is mede te danken aan de uitstekende samenwerking tussen het bouwteam en de verschillende directoraten en divisies op de AMC-locatie. Daardoor hebben we met minimale overlast kunnen slopen en bouwen en kon de zorg ondertussen ongestoord doorgaan.”

Het nieuwe entreegebied vindt hij ‘een gigantische verbetering’ ten opzichte van de oude situatie. “Voorheen wist een patiënt amper waar hij binnenkwam of waar hij naartoe moest, het parkeerterrein stond op instorten en de voorzieningen waren belabberd. Nu is het een gezonde, groene omgeving waar iedereen welkom is, met een prachtig vormgegeven en royale, gastvrije ontvangsthal als middelpunt. Een echt visitekaartje.”    

In amper twee jaar tijd heeft bouwcombinatie MedicomZes, HOMIJ Technische Installaties en Van Kessel Sport & Cultuurtechniek, allen VolkerWessels ondernemingen, het volkomen verouderde, betonnen voorterrein op locatie AMC weten te transformeren tot een – straks – groene omgeving met een gastvrij glazen paviljoen als nieuwe hoofdingang. De intensieve samenwerking tussen de bouwcombinatie, Amsterdam UMC, directoraat Huisvesting & Techniek en adviseurs bleek een belangrijke sleutel tot het succes, menen de projectmanagers. 

Bij de keuze van de drie partijen in de bouwcombinatie is bewust gekozen voor ervaring met projecten op locatie AMC en jarenlange samenwerking tussen de drie bedrijven onderling. Ed Lenting (MedicomZes), Ulco Hendriks (HOMIJ Technische Installaties) en Johnny Blommers (Van Kessel Sport & Cultuurtechniek) noemen de herontwikkeling van het entreegebied op locatie AMC ‘een mooi, maar complex project’, dat voor de nodige hoofdbrekens heeft gezorgd. “Dit project had alles in zich, van slopen, demonteren en funderen tot bekabelen en bouwen”, vertelt Lenting. “Met veel stakeholders gebeurde er elke twee maanden wel wat, van directieleveringen tot corona.” Het succes van dit project werd bepaald door de intensieve samenwerking met Amsterdam UMC en onze expertise binnen de bouwcombinatie. Daar kijken we met plezier op terug.”

Die expertise kwam onder meer goed van pas tijdens het vraagstuk ‘hoe het hemelwater af te voeren’. Hendriks: “De architect had bedacht dat dit via de kolommen in zowel de centrale ontvangsthal als onder de hellingbaan zou moeten worden afgevoerd. Op een tekening staat dat prachtig, maar de uitvoering bleek iets lastiger. Toch is het ons gelukt. Het hemelwater komt nu via een speciaal afwateringssysteem in de wadi’s in het park terecht.”

Heldere communicatie richting de opdrachtgever bleek een onontbeerlijke factor in het proces, aldus Lenting. “De aanvoer van verse lucht naar de OK’s, IC’s en Spoedeisende Hulp bijvoorbeeld zit in de buitengevel, vlak tegen het bouwterrein aan. Tijdens het aanleggen van de dakbedekking op het paviljoen stonden we in direct contact met het ziekenhuispersoneel. Als zij aangaven dat ze het branden van het bitumen binnen konden ruiken, legden we het werk direct stil. Datzelfde gold voor het zagen van het asfalt. Bij overlast stopten we meteen.”

Na de sloop van de vervallen toeritten en parkeerdekken, op 8 juni 2020, ging het snel. Op 11 september van dat jaar werd de eerste paal geslagen, waarbij zustermaatschappij ­Volker Staal en Funderingen gebruik maakte van boorpalen om de trillingsoverlast te beperken. Afgelopen november werden het nieuwe paviljoen en het aangrenzende voorterrein opgeleverd. Een knap staaltje logistiek, want door corona kwamen levertijden wereldwijd onder druk te staan. Toch kon de bouwcombinatie vanaf augustus vorig jaar met de afbouw van het paviljoen starten. “In de week voor de oplevering is er ontzettend veel werk verzet”, zegt Lenting. “Er is geen onvertogen woord gevallen, iedereen heeft keihard gebuffeld om het voor elkaar te krijgen. En met succes.”

Het ronde, transparante entreepaviljoen van circa 2.000 m2 BVO verbindt de hoofdentree en de entree poliklinieken van het ziekenhuis. Het is behalve een bijzonder ontwerp ook een duurzaam gebouw, met zonnepanelen en sedum op het dak. De bouwcombinatie heeft het sloopafval van de bestaande entree verwerkt in de terreinverharding. Ook is alle ontgraven grond hergebruikt binnen het project. “Het hele parkeerdek ligt hier onder de grond”, aldus Hendriks, die spreekt van een enorme kostenbesparing.

Het paviljoen is in feite andersom gebouwd, te beginnen met het dak, een stalen opbouw die op de fundering is gezet. Daarvoor werden eerst vier grote staanders geplaatst, waaraan de staalconstructie is opgehangen. In de kolommen zijn tevens alle leidingen en kabels verwerkt. Vervolgens werd de vloer van de eerste verdieping gestort. “Een mijlpaal”, volgens de projectmanagers, die dat karwei binnen één dag wisten te klaren. “Zeventig vrachtwagens reden van ’s morgens vroeg tot laat in de middag af en aan. Om vijf uur ’s middags was er duizend kuub beton gestort en kon iedereen op kerstreces.” Daarna bleek de vloer voldoende uitgehard en kon de laatste hand worden gelegd aan het dak en de buitengevel. 

Behalve voor het gebouw is de bouwcombinatie verantwoordelijk voor de herinrichting van het voorterrein van locatie AMC, met bijna 400 parkeerplekken voor auto’s, motoren en fietsers, een Kiss & Ride-zone en nieuwe toegangen tot de ambulancedienst, Spoedeisende Hulp en Huisartsenpost. Aansluitend aan het parkeerterrein wordt het voorterrein als park ingericht. Naast een verblijfsfunctie heeft dit een transitiefunctie, met verbinding tussen het onlangs gerenoveerde stationsplein Holen­drecht en de Meibergdreef. Ook het Ronald McDonald Huis Emma is goed bereikbaar via het nieuwe terrein.