Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven. Op zoek naar een open en huiselijke toekomst

Het Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven (UPC KU Leuven) heeft een ambitieus masterplan voor de herontwikkeling van de historische ziekenhuissite in Kortenberg onthuld. Deze campus is aan een grondige opknapbeurt toe.

Kortenberg is een gemeente halverwege Brussel en Leuven. De campus werd in 1850 opgericht door de kloosterorde Zusters van de Bermhertigheid Jesu. In de loop der jaren ontwikkelde hij zich tot zijn huidige vorm, een aaneenschakeling van voornamelijk laagbouwpaviljoenen, die grotendeels van voor 1985 dateren. Dat leverde lange, donkere gangen op, wat vandaag niet meer als praktisch wordt ervaren. Inhoudelijk veranderde de campus al van een psychiatrische instelling naar een universitair psychiatrisch centrum dat zich sterk inzet voor kwalitatieve en vernieuwende zorg, klinisch toegepast onderzoek en de opleiding van professionals in de geestelijke gezondheidszorg. Het aantal bedden is in de voorbije zeven jaar al teruggebracht van 502 naar 389 en zal in de nieuwbouw verder worden verminderd naar 350.

“De maatschappelijke en beleidsmatige evoluties in de geestelijke gezondheidszorg vereisen innovatieve en doortastende oplossingen”, stelt Mark Waer, voorzitter van Z.org KU Leuven, de koepelorganisatie van KU Leuven en haar diverse zorgpartners. “Om daarop in te spelen, heeft het UPC KU Leuven, in dialoog met alle geledingen van het ziekenhuis, een campusplan ontwikkeld dat de weg vrijmaakt voor het psychiatrisch ziekenhuis van de toekomst.”

Het plan omvat verschillende principes, waaronder het creëren van een vrij toegankelijke, levendige en aantrekkelijke plek die bijdraagt aan sociale verbinding en interactie met de buurtbewoners. Ook flexibiliteit, moduleerbaarheid en multi-inzetbaarheid van de infrastructuur zijn belangrijke uitgangspunten. Dit alles vergt een investering van ongeveer 250 miljoen. De werken zullen in fasen verlopen, uitgesmeerd over vijftien jaar. Zo moeten de patiënten niet om de haverklap verhuizen.

De transformatie moet patiënten sneller in een ‘normale’ omgeving brengen. Daarom zullen, op het klooster, de kapel en de schuur na, de meeste oude gebouwen worden gesloopt en vervangen door zogenaamde zorghuizen langs drie zorgstraten. De leefgroepen werden er in omvang beperkt tot maximaal acht personen, waardoor de sfeer een stuk huiselijker zal aanvoelen. De zorgstraten zullen over hun eigen tuinen beschikken, zodat de campus meer het uitzicht krijgt van een woonwijk. De te behouden erfgoedgebouwen krijgen een publieke functie. Dat kan bijvoorbeeld een restaurant zijn of een repetitielokaal voor muziekverenigingen. “Het masterplan komt voort uit een grondige evaluatie van de huidige zorginfrastructuur en een intensief dialoogtraject met alle belanghebbenden”, zegt Tine Van Herck van PTArchitecten uit Sint-Jans-Molenbeek. “We hebben het ontwikkeld in overleg met de Vlaamse Bouwmeester.”

“Het masterplan fungeert als richtinggevend kader, een streefbeeld van hoe we onze infrastructuur willen inrichten”, licht financieel en logistiek directeur van het UPC KU Leuven Bart De Greef toe. “Het is geen strikt en dwingend stappenplan, maar veeleer een strategie waaraan we concrete bouwprojecten kunnen toetsen. Hierbij hebben we de ambitie om onze rol als zorginnovator waar te maken en leggen we de lat hoog wat betreft energiezuinigheid, materiaal- en ruimtegebruik, moduleerbaarheid en multi-inzetbaarheid. Het masterplan is ook een oproep tot participatie aan alle betrokkenen om samen de zorgcampus mee invulling te geven.”

“De zorgsector staat voor uitdagingen”, onderstreept Wim Tambeur, gedelegeerd bestuurder van het UPC KU Leuven. Als voorbeeld noemt hij de verdere vermaatschappelijking van zorg en de intensifiëring van de overblijvende residentiële zorg. “Dat vraagt om een aangepaste infrastructuur. Belangrijk is daarbij niet alleen hoe de gebouwen eruitzien, maar vooral hoe ze ondersteuning kunnen bieden aan de zorginhoudelijke noden, uitdagingen en ambities.”

Bij de voorstelling van het masterplan, in het voormalige kloostergebouw, was ook burgemeester Alexandra Thienpont van Kortenberg aanwezig. Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Hilde Crevits liet zich vertegenwoordigen door een videoboodschap. Burgemeester Thienpont verwees naar de lange traditie van de gemeente met het UPC, al sinds de tijd dat het nog Maison de Santé Saint-Joseph heette. “We kijken uit naar deze belangrijke investering die voor Kortenberg een groene long kan betekenen, de ontsluiting naar het station en de omliggende gemeente vlot trekt en toelaat te onderzoeken hoe we samen schaalvoordelen in gezamenlijke infrastructuur kunnen bekomen.”