Dankzij veel enthousiasme en financiële steun van de overheid is het monument gered
De parel van Duiven, zo wordt rijksmonument ‘t Hoge Veld door stedenbouwkundig bureau BRO genoemd op de presentatie aan de gemeenteraad op 11 april 2017. De 17e eeuwse vervallen hoeve moest gered worden, want het was een indentiteitsbepaler aan de Rijksweg en een icoon voor de gemeente Duiven. De raad werd geadviseerd naar subsidiemogelijkheden te zoeken om verder verval te voorkomen. Bij de start van de bouw in 2023 was al een groot deel van het dak ingestort. De kans was aanwezig dat het monument gesloopt zou worden, want niemand durfde het financieel aan. Maar in dit geval werd het advies door de raad opgevolgd en was er 6,5 ton subsidie. Toch bleef het van begin tot eind financieel moeilijk om het project tot een woonboerderij voor mensen met autisme te transformeren.
Transformaties van rijksmonumenten zijn ingewikkelde processen, waarbij vele partijen meebeslissen. Daarom is een gedreven kartrekker nodig met veel ervaring om de parel weer te doen glanzen. Het was Gerard Hendriksen, ooit projectontwikkelaar bij woningbouwvereniging Vivare, die al eens een oude boerderij in Groessen had getransformeerd en al een tiental jaren voor ogen had om dit ook met hoeve ‘t Hogeveld voor elkaar te krijgen. Als eerste bracht hij de mensen bij elkaar die dit project aandurfden. De architect is in 2016 begonnen met de eerste schetsen. Later sloot ook Rob van de Beeten aan, vader van een zoon met een beperking, die voldoende lef had om de vervallen boerderij aan te kopen die uiteindelijk werd overgenomen door woningbouwvereniging Vrijleve. En in 2024 bracht aannemer De Vries, met veel ervaring in monumenten, de hoeve tot een goed einde.
Als eerste moest beeldende kunstenaar Will Schropp, die zijn atelier in de oude varkensschuur had, verhuizen. Hoewel hij zich de ruimte helemaal eigen had gemaakt, werkte Schropp toch enthousiast mee. Hij was de eerste die verhuisde naar zijn nieuwe atelier aan de westkant van de locatie. Sloop was de beste optie, omdat in de schuur geen goede appartementen te realiseren waren. De monumentencommissie ging akkoord om vier nieuwe appartementen te bouwen in de vorm van een zwarte schuur die ooit bij de hoeve had gestaan. De oude schuur was in 1937 gerealiseerd, dus jong vergeleken bij de boerderij.
In navolging van de varkensschuur was ook de deel van de boerderij moeilijk te transformeren in appartementen, door het weinige daglicht en de eeuwenoude houten balkenconstructie die bewaard moest blijven. Met een monument is er altijd een strijd tussen het zoveel mogelijk behouden van het monument en het zo goed mogelijk voldoen aan de wensen van de toekomstige bewoners, die in dit geval ook nog eens een beperking hebben. De commissie ging akkoord om deuren te maken in de gevel op de begane grond, zodat de bewoners vanuit de appartementen naar een eigen terras kunnen komen. Een meerderheid van de commissieleden ging bovendien overstag om in het dak Velux-ramen te maken die de bewoners kunnen uitschuiven. Hiermee zouden zij meteen een balkon kunnen creëeren, waardoor een zolderruimte meer een huiskamer wordt. Uiteindelijk is deze ingreep toch niet doorgegaan, omdat aan de bestaande eeuwenoude houten constructie niks gewijzigd mocht worden.
Op dit punt werd de tegenstelling goed zichtbaar tussen de wensen van de toekomstige bewoners ten opzichte van de wensen van de commissie. De bestaande houten constructie had geen functie meer, want die werd overgenomen door een stalen constructie. Ook was de bestaande constructie in zijn totaliteit niet meer zichtbaar, omdat de oude deel ingedeeld werd in woon-, slaap- en badkamers voor de zes appartementen. Er zijn vele schetsen gemaakt om de houten kolommen zo goed mogelijk te integreren in de appartementen, maar in twee woonkamers staat de kromme kolom er middenin en in de hoeken.
De huidige visie van de monumentencommissie veroorzaakt vaak een enorm contrast tussen oud en nieuw, zodat de woonkamer vlees noch vis is, zoals de eeuwenoude kolom tussen de wit gestukte wanden waardoor de kamer meer lijkt op een expositieruimte voor een abstract houten kunstwerk. De wensen van de commissie liggen dan niet meer in het verlengde van de wensen van de toekomstige gebruiker.
Hoe leerzaam zou het zijn dat de commissie na een jaar de bewoners gaat vragen hoe het bevalt en ontdekt dat leefbaarheid belangrijker is dan een wijziging in de eeuwenoude constructie? Niettemin hebben ook de leden van de commissie met veel enthousiasme meegewerkt, om ervoor te zorgen dat de parel van Duiven, hoeve ‘t Hoge Veld, niet gesloopt werd. De raad maakte ook nog eens in een snel tempo 0,6 ton euro vrij voor de tuin rondom het rijksmonument.