Campus Sint-Jozef in de Rozemaaiwijk in de Antwerpse deelgemeente Ekeren is een recent project dat niet alleen een uitgebreid zorgaanbod brengt, maar ook behoorlijk vernieuwend is als bouwwerk. Zo is het gebouw integraal opgetrokken in CLT, waarbij het hout maximaal bijdraagt aan de creatie van een zachte, warme sfeer.
De campus biedt een gevarieerd aanbod voor kinderen en jongeren met een fysieke en/of mentale beperking. Hij herbergt een basisschool voor 158 leerlingen (Het Sas), een middelbare school voor 130 leerlingen (De Tjalk) voor buitengewoon onderwijs en een zorgvoorziening (Heder). Die zorgvoorziening omvat zelf een revalidatiecentrum, een ganglabo, een internaat, een gespecialiseerd kinderdagverblijf en dagopvang. Deze waren eerder iets zuidelijker gevestigd, in de wijk Luchtbal. Daar konden ze niet naar behoren blijven functioneren door de nabijheid van de werken aan en later de drukte van de nieuwe verbinding tussen beide Antwerpse Scheldeoevers.
Het opvallendste bouwkundige kenmerk van de nieuwe vestiging is dat ze is opgetrokken met kruisgelamineerd hout, kortweg CLT. Dat is niet uniek in België, maar het gebruik ervan komt nu pas volop op gang. “Voor mezelf was dit de eerste ervaring met CLT”, zegt projectleider Wim Cox van aannemer Van Roey. Het bouwbedrijf had zelf al meerdere CLT-projecten uitgevoerd. “Maar Zorgcampus Sint-Jozef is wel het omvangrijkste tot nog toe.”
Bouwheer en architect kozen om meer dan één reden voor CLT als dominant bouwmateriaal. Elders weegt het duurzaamheidsaspect door. Hout (uit ecologisch verantwoord beheerde bossen) is niet alleen een nagroeibaar materiaal, het houdt ook veel koolstof vast en heeft een uitstekende thermische isolatiewaarde. Op deze zorgcampus speelt ook sterk mee dat hout een zachte, warme sfeer creëert en dat het zo het gedrag van de kinderen positief kan beïnvloeden. Het is hier dan ook aangebracht op een manier dat het erg zichtbaar blijft. Het CLT-hout is niet alleen gebruikt voor de dragende structuur, maar ook en zoveel mogelijk bij de afwerking. Door onder meer de wanden van de klassen niet structureel uit te voeren, behoudt het gebouw bovendien een hoge mate van flexibiliteit.
Omdat hout een licht materiaal is, waren er extra maatregelen nodig om de windlasten op te vangen. “Daarom hebben we grondankers aangebracht. Die verbeteren ook de verticale stabiliteit. Verder zorgen de groendaken, de zonnepanelen en de technische ruimte op het dak en de vloeropbouwen voor extra gewicht.”
De gemetselde technische lokalen met onder meer de hoog- en laagspanningsborden, betonnen liftkokers en verhoogde speelplaats in staalplaatbeton zijn de enige delen van het gebouw die niet in hout zijn uitgevoerd. “Het materiaalgebruik heeft een sterke impact op de manier van werken”, geeft Cox mee. “Zeker omdat het zo’n omvangrijk gebouw is. Zo moesten er vooraf meer dan drieduizend sleuven en doorboringen voor onder meer stopcontacten, armaturen en leidingen worden aangebracht, op precieze locaties. Om conflicten tussen de diverse afwerkingen te voorkomen, is BIM onmisbaar. Alle meewerkende partijen brengen dan hun ingrepen aan op hetzelfde plan. En zelfs dan moet er finaal wel een van de duizenden details worden aangepast op de bouwplaats zelf.
Gelukkig is CLT flexibel genoeg om toch nog een extra doorboring aan te brengen of een overbodige of verkeerd gelegen uitsparing onzichtbaar te dichten.”
“De eerste vier à vijf maanden werkten we, op de fundering na, bijna uitsluitend aan het BIM-model. Daarna volgden zes maanden waarin we haast niets anders deden dan CLT-elementen monteren op de bouwplaats. Dagelijks kwamen er gemiddeld twee vrachtwagens hout leveren – in totaal 4.428 ton, goed voor 5.400 m³ CLT. Dat was mede door de wisselende weersomstandigheden in deze korte periode organisatorisch een zware klus. We hadden in totaal achttien maanden van start tot oplevering van de werken. Voor een gebouw met een vloeroppervlakte van 23.500 m² is dat behoorlijk krap. De hoge mate van prefabricatie heeft het bouwproces gedeeltelijk herleid tot een logistiek assemblageproces. Dit resulteert in een veel kortere bouwtijd met een veel lagere faalkost.”
De architecten van Bovenbouw Architectuur deden erg hun best om het gebouw te laten aansluiten op de omgeving. Hun ontwerp is geïnspireerd op een kloostermodel. Het gebouw is ingeplant op het meest noordwestelijke deel van het perceel, waar de geluidshinder vanaf de nabije A12-snelweg het laagst en de luchtkwaliteit het best is. De slaapkamers zijn zo ver mogelijk van de snelweg ingeplant.
De compacte bebouwing – modulaire volumes die gegroepeerd zijn rond een aantal binnenhoven – bezorgt de campus de nodige structuur. Dankzij een parkeerdreef met vier parallelle bomenrijen naast de autostrade wordt het geluid van de snelweg gemaskeerd. Dit zorgt bovendien voor een aangenaam geluidsklimaat in de beschermende binnenhoven. Deze en de andere nieuw aangelegde dreven sluiten aan op de zichtassen in de omgeving en creëren zo nieuwe landschapskamers.
Elke vleugel heeft een eigen toegang. Zo ervaren de gebruikers en bezoekers de schaal niet als te imposant. De uniforme gevelbekleding zorgt ervoor dat de verschillende entiteiten wel als een samenhangend geheel worden ervaren. De eenheid van de zorgcampus wordt verder subtiel in de verf gezet door het gebruik van hetzelfde kleurenpalet met aardetinten, die een klinische sfeer vermijden.
CLT-S uit Westerlo stond in voor de productie en levering van de panelen in CLT. “De pioniersperiode van CLT lijkt stilaan ten einde te komen”, zegt CEO Karel Verzelen. “Steeds meer professionele bouwpartijen kennen de voordelen van CLT en gebruiken het materiaal voor grotere projecten.”
CLT bestaat uit in beide vezelrichtingen verlijmde houten panelen. Het hout is afkomstig uit duurzaam beheerde bossen. “CLT is niet alleen sterk, maatvast en circulair, maar ook CO2-negatief omdat het tijdens de groei van de bomen CO2 capteert en na omvorming tot bouwmateriaal vasthoudt.” Het terugdringen van CO2-emissies zal in de toekomst steeds belangrijk worden, verwacht Verzelen. CLT kan daarom een voorname rol spelen in de bouwsector. “Duitsland hanteert bijvoorbeeld al een CO2-taks, die het gebruik van CO2-negatieve materialen stimuleert.” Maar ook in België zijn al verschillende opvallende gebouwen optrokken met CLT, zoals de Buda-garage in Wijnegem, Mundo-A (locatie van het Ecohuis) in Borgerhout, de 40 meter hoge Astortoren met zorgwoningen in Geel en zorgcomplex Igor in Haacht. Bij al deze projecten fungeerde CLT-S als onderaannemer of partner. “CLT vraagt een intensief voortraject, maar door de hoge vorm van maatvastheid en prefabricatie daalt de foutenlast op de bouwplaats en stijgen de bouwsnelheid en efficiëntie. Daarom is het een zeer dankbaar product voor gebruik in de hedendaagse bouwsector.”
Het technische concept van de installaties is uitgetekend door Ingenium, maar de praktische opvolging op de bouwplaats was de verantwoordelijkheid van Ingenieursbureau BOTEC (Wommelgem).
“In deze formule werkte BOTEC als partner van Ingenium”, zegt projectverantwoordelijke Raf Sebrechts. “Wij traden op de voorgrond om de installatie van de technieken van nabij op te volgen. Ingenium fungeerde op de achtergrond, als maker van het technische ontwerp. We bleven tijdens de werken nauw in contact om eventuele problemen in de uitvoeringsfase snel te kunnen verhelpen, met aandacht voor het oorspronkelijke technische concept. Het gebruik van CLT maakte dat de werffase al meteen bij de opstart in een hoog tempo moest verlopen. Gezien de korte uitvoeringstermijn voor het complexe project, spande het hele bouwteam zich maximaal in om de termijnen van indiening en nazichten zo kort mogelijk te houden. Het gebruik van een BIM-tool, zodat alle partijen steeds onmiddellijk op de hoogte waren van de laatste updates, was daarbij vanzelfsprekend. Dit is een efficiënte manier van communiceren, die onmisbaar is op een omvangrijke werf zoals die van zorgcampus Sint-Jozef.”
Als expert met brede ervaring in de zorgsector wordt BOTEC regelmatig ingeschakeld bij bouwprojecten van woonzorgcentra voor bejaarden of personen met een handicap, assistentiewoningen en ziekenhuizen. Ook andere nutsgebouwen (scholen, kinder- en jeugdaccommodaties, kantoren, industrie, …) en collectieve woningbouw behoren tot het activiteitenpakket.
Louwers Mediagroep
Schatbeurderlaan 6
6002 ED Weert
© 1987 - 2025 Louwersmediagroep.
Jubileum
