Noardburgum, WZC Toutenburg | Bewoners centraal in bouwteamrealisatie

Sinds 1959 is Nieuw Toutenburg een begrip in Friesland en daarbuiten. Het is een van de weinige zorgcomplexen voor Korsakov en gerontopsychiatrie. Nu, 60 jaar later, verhuizen de 120 bewoners vkapwoningen en een werkgebouw, creatief centrum, winkeltje, moestuin en dierenweide. Het dorpshuis en het park volgen binnenkort.

Het voormalige gebouw is weliswaar prachtig, maar voldoet niet meer aan de kwaliteitsnormen van opdrachtgever Noorderbreedte. De lange loopgangen zijn tamelijk ouderwets en er is weinig contact met de buitenwereld. In het nieuwe complex hebben de bewoners een eigen woning met huisnummer. Ze hebben een kamer van 30m², eigen sanitair en een gedeelde woonkamer met keuken.

Vrij wonen in de natuur

Intramurale zorg heeft plaatsgemaakt voor vrij wonen. Jan van der Wielen, contractmanager bij Noorderbreedte, licht de keuze toe: “Ouderen hebben veel loopdrang. In plaats van daar een oplossing voor te verzinnen, leek het ons beter om de oorzaak aan te pakken. Daarom is er gekozen voor een totaal nieuw concept. Waar voorheen alles in een gebouw werd ondergebracht, bestaat het nieuwe complex uit meerdere gebouwen. Bewoners doen hun jas aan, stappen de deur uit en gaan naar het werk. Dat is heel anders dan dat je een gang door moet.”

Theo van der Molen en Jan van der Wielen.

Bovendien wordt elke woning omringd door groen. Dat is iets wat Ed Nuijtinck, architect, erg waardeert: “De schoonheid van dit complex zit ‘m in de omgeving: een mooie tuin met vrij uitzicht, de natuur. Deze manier van wonen is uniek voor een zorginstelling.” Om de natuur extra tot haar recht te laten komen, heeft landschapsarchitect Buro Hollema een park ontworpen. Op korte termijn komt er een wandelroute met kunstobjecten die in het vorige gebouw stonden.

Duurzaam en innovatief casco

Het ontwerp kenmerkt zich door het casco, dat ‘omkeerbaar bouwen’ faciliteert. Met omkeerbaar bouwen kan een woning met minimale aanpassingen worden veranderd. Handig als er op termijn een nieuwe doelgroep komt, of als de zorgeisen veranderen. Het ontwerp is gebaseerd op CQ Living, een concept van Quadrant Architecten. Ed vertelt: “Bij dit concept bouw je modulair: je kunt het aantal kamers met weinig moeite aanpassen. Ik vergelijk het weleens gekscherend met legostenen.”

Vernieuwende technieken

De woningen zijn voorzien van innovatieve technologie, al valt dat niet gelijk op. Jan legt uit hoe dat kan: “We laten mensen met zo min mogelijk technologische hulpmiddelen leven. Een afstandsbediening voor de zonwering lijkt handig, maar wat heeft de bewoner eraan? Het is wellicht beter als hij/zij in beweging blijft.” Daarom is er gekozen voor andere innovaties,       zoals de slimme sensor, die een melding geeft als er iets ongebruikelijks plaatsvindt. Deze sensor kun je per bewoner instellen, naargelang de hulpbehoefte.

Daarnaast heeft het complex een buitengewoon hoog niveau van brandveiligheid. Elke ruimte heeft een brandmelder en is 30 minuten lang brandwerend. Bovendien is er een geavanceerd sprinklersysteem, waar het team van Jorritsma Bouw met gemengde gevoelens op terugkijkt. Theo van der Molen, projectleider: “Het is een redelijk nieuw systeem en het was een pittige uitdaging om het te installeren. Maar de aanhouder wint.”

Nieuwe manier van werken

Voor de verzorgers verandert er minstens zoveel als voor de bewoners. Het kantoor, in de klassieke zin des woords, verdwijnt. Het bureau maakt plaats voor een mobiele werkplek, de spreekkamer verdwijnt in z’n geheel. Elke medewerker krijgt een laptop en de zaken worden besproken bij de bewoner thuis. Voor de bewoners voelt dat veilig en vertrouwd. Voor de medewerkers betekent dat extra flexibiliteit en vrijheid.

Eerst bouwen, nu slopen

De bewoners hebben weinig gemerkt van de bouwwerkzaamheden. Dat is grotendeels te danken aan de proactieve houding van Jorritsma Bouw. Theo vertelt: “We hebben er alles aan gedaan om nieuwbouw en huidige bouw van elkaar te scheiden. Zo zijn de ingang en uitgang tijdelijk omgedraaid, om de logistieke routes los te trekken. Ook hebben we de gebouwen een stukje verschoven, om de huidige leidingen intact te houden.” Door deze gedegen voorbereiding is het complex op tijd gerealiseerd. Theo: “Nu de bewoners veilig over zijn naar hun nieuwe woonruimtes, kan het slopen beginnen.”

Het principe van ‘omkeerbaar bouwen’ maakt aanpassing mogelijk.

Construction Team 

Het was een intensief project met veel partijen: Noorderbreedte, Quadrant Architecten, Jorritsma Bouw, Pranger-Rosier, Van der Wiel, Buro Hollema. Tijdens de bouwteamsamenwerking waren er diverse uitdagingen waarbij de juiste knopen zijn doorgehakt. Een heel fijne manier van samenwerken, vindt Theo. “De partners helpen elkaar de meest innovatieve ideeën en creatieve oplossingen te vinden voor een zo goed mogelijk eindresultaat. Anders  gezegd: ze werken samen om binnen het vastgestelde budget (in dit geval ruim tien miljoen euro, red.) tot de maximale prestatie te komen. Dat leidde bijvoorbeeld tot een optimalisering van het funderingssysteem, het casco en het installatieconcept. Maar we hebben als bouwteam Noorderbreedte ook geholpen om de total cost of ownership zo laag mogelijk te houden, onder meer door leaseconstructies voor apparatuur te ontwerpen.’

Dat is gelukt dankzij de gedeelde visie van het team: bouwteam-bouwen voor de bewoner. Welke beslissing er ook moest worden genomen, het mocht niet ten koste gaan van het welzijn van de bewoner. Daarom werd elk besluit zorgvuldig afgewogen door de stuurgroep, die veel contact had met bewoners, medewerkers, omwonenden en de gemeente. ‘Alle betrokkenen reageren enthousiast op het resultaat’.