Congres Zorg.Tech in Genk: Energietransitie is ook zorg in de zorg

Op 2 juni vond in de Limburghal in Genk het jaarlijkse congres plaats van ZORG.tech, de Vlaamse ondersteunende sectororganisatie voor professionals in het technisch beheer van gebouwen en installaties van instellingen voor algemene gezondheidszorg.

Fysiek waren er 929 deelnemers. De 930ste, Vlaams minister van ­Welzijn Hilde Crevits (CD&V) was alleen virtueel aanwezig. “Verspreid over Vlaanderen is er heel wat zorginfrastructuur, met een grote ecologische voetafdruk”, sprak ze de congresgangers toe. “De klimaatproblematiek en de hoge energieprijzen vereisen actie. De zorgsector is een belangrijke partner in de noodzakelijke energietransitie. Daarom hebben we de Green Deal Duurzame Zorg gelanceerd, waaraan zich nu al meer dan 150 organisaties engageren. Of het nu gaat om energiebesparende infrastructuur, beter afvalbeheer of slimmer omgaan met voedseloverschotten, … elke inspanning kan een verschil maken.”

“De Vlaamse overheid wil een ondersteunend kader bieden”, aldus Crevits. “Via Vipa en het Vlaams Energiebedrijf ondersteunen we de zorgsector in de energietransitie. Vanuit het klimaatfonds en met ­Europese fondsen stelt de Vlaamse regering hiervoor meer dan 30 miljoen euro beschikbaar. Verder ondersteunen we energie-audits en ventilatie-audits, want ook zuivere lucht is een belangrijk aandachtspunt.”

Pieter Boussemaere, docent klimaat en wereldgeschiedenis aan de Vives Hogeschool in Brugge en Kortrijk gaf een overzicht van de klimaatveranderingen gedurende de afgelopen 20.000 jaar en reikte een overzicht aan van de maatregelen die genomen kunnen worden om een klimatologische ramp te vermijden. Daarbij vermeldde hij geen echt nieuwe inzichten, maar schetste hij wel een mooi kader. We moeten vooral af van het gebruik van fossiele brandstoffen. Dit kan, door volop in te zetten op elektriciteitsproductie uit hernieuwbare (wind, water, zon) bronnen, de verdere uitbouw van een hiervoor aangepast elektriciteitsnet en de opbouw van voldoende opslagcapaciteit om de onregelmatigheid in hernieuwbare productie op te vangen.

Ivan De Boom, afdelingshoofd Vipa bij het Vlaams overheidsdepartement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin trad hem bij. “De klimaatverandering is al een tijd nummer één op de mondiale lijst van gezondheidsuitdagingen. Kilmaatverandering verhoogt immers de kwetsbaarheid van bevolkingsgroepen zoals oudere, zieke en kansarme mensen”, legde hij uit. “Hierdoor ontstaat er ook druk op de veerkracht van het hele gezondheidssysteem. Tegelijk brengt de klimaatverandering via verschillende blootstellingen – hitte, luchtkwaliteit, extreem weer – directe en indirecte gezondheidsrisico’s met zich mee. In België is hitte de grootste klimaatgerelateerde gezondheidsuitdaging. Op de hittegolfdagen tijdens corona telden we per dag meer oversterfte door hitte dan door corona. Niet tijdig nachtelijke koeling kunnen organiseren werkt orgaanfalen in de hand. Het werkt uiteraard ook in op iedereens productiviteit en welzijn, doordat hitte de slaap verstoort. Daarom hecht Vipa belang aan het verzekeren van een goed zomercomfort in onze zorggebouwen.”

“Afhankelijk van de weg die we kiezen, kunnen er verschillende ­co-benefits op ons pad liggen. Korte keten toeleveringssystemen zouden bijvoorbeeld de problematiek met de mondmaskers minder erg gemaakt hebben. Een dergelijke aanpak veroorzaakt ook minder uitstoot door transport. De Belgische gezondheidssector vertegenwoordigt 5,5% van de totale nationale Belgische uitstoot van broeikasgassen.”

“In Vlaanderen zit het grootste aandeel van de uitstoot binnen de zorgsector bij de ziekenhuizen. Dit is natuurlijk geen verrassing. In 2021 konden ze hun uitstoot wel verlagen met 5,18% in vergelijking met 2018, maar de voorlopige cijfers over 2022 zijn veel minder gunstig. Vlaanderen heeft 54 miljoen euro uitgetrokken voor subsidies voor energiebesparende maatregelen in zorginstellingen. Tot voor kort hadden 1.265 of 15,3% van deze 8.273 instellingen een energiescan/audit aangevraagd, goed voor 2.123 unieke gebouwen. Maar slechts 6,9% heeft al klimaatsubsidies aangevraagd.”

“Er zijn aanvragen ingediend voor meer dan 9 miljoen euro”, gaf Crevits mee. “Maar we rekenen op nog meer. Ik roep iedereen op om in te tekenen op de energiescans en op de investeringen die eruit voortkomen. We maakten hiervoor via Vipa ook 100 miljoen euro beschikbaar voor renteloze leningen.”

Johan Martens, hoogleraar aan de KU Leuven, bekeek de mogelijkheden van waterstof als duurzaam alternatief voor aardgas. Hij ontwikkelde met zijn team nieuwe technologieën voor de productie en opslag van waterstof. “De Europese Unie ambieert om tegen 2050 20% van haar energieverbruik te dekken met waterstof”, gaf Martens mee. “Maar om dit waar te maken, moeten de productie en de bevoorrading de vraag kunnen volgen.” Daarvoor kan zijn Solhyd-waterstofpaneel zorgen. Dit paneel gebruikt zonne-energie om waterdamp uit de atmosfeer te splitsen in zuurstof en waterstof. De waterstofmolecules (H2) worden dan als minicapsules onder hoge druk opgeslagen in ijs. Twaalf dergelijke panelen zouden volstaan om in de zomer 100 kg H2 te produceren, waarmee in de volgende winter 2.400 kWh elektriciteit kan worden opgewekt. Dit kan het (huidige) winterse verbruik van een gemiddeld Vlaams huishouden dekken. In zorggebouwen kan een speciale reactor het waterstof laten reageren met CO2. Het eindresultaat van die reactie bestaat uit methaan (CH4), het hoofdbestanddeel van aardgas en water (H2O). Het opgewekte aardgas wordt dan verbrand in een boiler, die de bij de verbranding opgewekte CO2 opvangt voor gebruik in de reactor.

John Schmitz, professor aan de Technische Universiteit Delft (TUD), bouwde meer dan dertig jaar ervaring op in de halfgeleiderindustrie, bij bedrijven zoals Philips, Genus, Sematech en NXP. Hij was ook voorzitter van het bestuur van The Green Village (TGV) en wegbereider van de 24/7 Autonomous Energy Site van de TUD. Schmitz wees erop dat, door de verdere elektrificatie, zelfs met een toegenomen energiezuinigheid het elektriciteitsverbruik in de toekomst sterk zal blijven stijgen. Dit vergt ook een verdere uitbouw van de elektriciteitsnetten. In Nederland zijn de bestaande netten al verzadigd in Friesland, Gelderland, Flevoland, het noorden van Zeeland en de ‘kop’ van Noord-Holland. Schmitz brak een lans voor de uitbouw van nagenoeg autonome buurtnetwerken om het tekort aan transportleidingen te compenseren. Het 24/7 Energy Lab op TGV is daarvan een prototype. Het moet bedragen aan de ambitie van de TUD om vanaf 2030 volledig duurzaam te opereren.

“Er is geen ‘one size fits all’-oplossing”, stelde minister Crevits. “Elke sector, elk gebouw heeft andere uitdagingen. Het is goed dat jullie hier vandaag zijn samengekomen en hierover verder in gesprek gaan. Suggesties, aanbevelingen en adviezen zijn absoluut welkom. We nemen ze graag mee in het vormgeven van ons beleid.” 

Sociaal Project
Dit jaar ging de hoofdprijs voor een ‘Sociaal Project’ naar de vzw Stijn, voor de aanleg van haar dierenpark bij dienstencentrum ’t Weyerke in Heusden-Zolder, waar het 150 vaste residenten en 45 dagresidenten begeleidt. Als tweede laureaat kwam VitaS uit de bus, voor de aanleg van een belevingsgerichte, multifunctionele tuin bij de assistentiewoningen De Zwaen in Peer. De derde prijs was voor de afdeling De Zeilen van psychiatrisch zorgverlener Asster in Sint-Truiden, voor de prikkelarme inrichting van kamers en comfortbadkamers. ZORG.tech verbindt aan deze prijzen elk jaar een totaalbedrag van 4.000 euro.