Met haar masterproef aan de faculteit ingenieurswetenschappen en architectuur van de Universiteit Gent won Fien Vansevenant vorig jaar de Vlaamse Future Proef Award. In haar masterproef onderzocht ze hoe landbouwgrond van het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) een rol kan spelen in de voedselvoorziening van zorginstellingen. De jury beloonde haar voor de holistische aanpak en sterke standpunten.
De Future Proef Award beloont eindproeven die inzetten op duurzaamheid. “Het Gentse OCMW-landbouwpatrimonium groeide sinds de middeleeuwen door de vele schenkingen en donaties voor armen- en ouderenzorg. Ik onderzocht welke rol de historische gronden van het Gentse OCMW nu kunnen spelen in de voedselvoorziening van de nabije zorginstellingen. Die connectie was in de loop der jaren verloren gegaan.”
“De OCMW-gronden vormen voor steden zoals Gent al honderden jaren een belangrijke buffer in crisistijden, een cruciale reserve aan voedsel of andere grondstoffen, zoals hout. Maar de laatste jaren worden publieke gronden in stijgende lijn verkocht. Ook Gent verkocht gronden, om met het geld sociale doelstellingen te realiseren. Intussen heeft het stadsbestuur hiervoor wel de pauzeknop ingeduwd. Want de verkoop brengt met zich mee dat de mogelijkheid tot lokale voedselproductie uit het zicht verdwijnt. De hedendaagse marktwaarde van de gronden lijkt verschillende instanties blind te maken voor de toekomstige waarde en de noodzaak voor lokale en ecologische voedselteelt.”
“Om te achterhalen wat deze stukken landbouwgrond voor de toekomst kunnen betekenen, bedacht ik enkele duurzame toekomstscenario’s op sociaal en ecologisch vlak. Zo bied ik redenen om de gronden te vrijwaren. Eén van die toekomstscenario’s kan de uitbouw van een ‘Zorgderij’ zijn, een boerderij die in functie staat van ouderenzorg.”
“Ondanks het feit dat ouderen vatbaarder zijn voor ondervoeding, tonen cijfers aan dat deze doelgroep vaak tekortgeschoten wordt in de voorziening van gezonde voeding. Daarbovenop komt de gigantische voedselverspilling waarmee woonzorginstellingen vandaag de dag, door de strenge voedselrestricties, te kampen hebben. Deze ongelukkige samenloop was voor zorgaanbieder Zorgband Leie & Schelde (L&S) het motief om mee te werken aan de verkenning van een duurzame oplossing. Zoals een gemeenschapsvormende voedselstrategie, waarbij lokale boeren in de buurt van zorgcentra voedsel produceren voor ouderen. AZ Zeno in Knokke toont al dat het kan. Dit ziekenhuis heeft een vaste afspraak met een lokale agro-ecologische boer. Toen ik chef catering Pieter De Smet vroeg of zo’n samenwerking ook op grotere schaal zou werken, zei hij enthousiast ‘ja’.”
“Het zorglandschap van Leie & Schelde is erg divers, zowel inzake infrastructuur als op het vlak van gemeenschapsvorming. Dit biedt tal van mogelijkheden voor de herinterpretatie van het zorglandschap. Outsourcing van zorg in een groene omgeving, als aanvulling van reguliere zorgtaken, kan bijvoorbeeld al nieuwe deuren openen. Stadskernen en gemeenschappen kunnen helpen om sociale connecties binnen de buurt te houden. Daarnaast biedt de veelheid aan keukeninfrastructuur mogelijkheden om creatief te zijn met de distributie en verwerking van lokaal geteeld voedsel. We vergeten ook niet het belang van de boeren, die de grond beheren. We willen hen stimuleren om aan agro-ecologische landbouw te doen.”
“De bouw van de zorgcampussen impliceert de gedeeltelijke vernietiging van het omliggende landschap. De verankering van voedselproductie kan bijdragen tot het herstel ervan. Dat de koepelorganisatie voor de zorgverlening tegelijk eigenaar is van de gronden vergemakkelijkt dit. Vergeet niet dat de meeste gronden ooit aan de organisatie waren geschonken, precies om de zorgverstrekking te ondersteunen. Door concrete afspraken tussen de landbouwers, zorginstellingen en andere stakeholders kan er een langdurige, stabiele bulkproductie tot stand komen. De veelheid aan keukeninfrastructuur biedt verschillende mogelijkheden, zoals een ‘voedselbibliotheek’ met voorverpakte, ingevroren ingrediënten, naar het voorbeeld van AZ Zeno.”
“Ik wil achterhalen of een andere kijk op de gronden aanzet kan zijn tot een debat om ze niet te verkopen en rekening te houden met alternatieve toekomsten. Er moeten heel wat barrières overwonnen worden voor de Zorgderij een succesverhaal kan worden, vooral barrières waarop L&S zelf weinig impact heeft. Daarom zijn samenwerkingen van cruciaal belang. AZ Zeno maakte al duidelijk dat een enthousiaste kok en een gemotiveerde directie en medewerkers heel wat verandering teweeg kunnen brengen.”