De voortschrijdende vergrijzing dient zich aan als één van de grootste maatschappelijke uitdagingen voor de (nabije) toekomst. Het Limburgse Alken wil niets aan het toeval overlaten en besloot dan ook te investeren in de realisatie van een gloednieuwe zorgcampus die een woonzorgcentrum, assistentiewoningen, een dagverzorgingscentrum en een lokaal dienstencentrum voor het OCMW groepeert op één centrale locatie. Dit resulteerde in een fraaie, functionele nieuwbouw die tevens uitblinkt op het vlak van duurzaamheid.

Demografen en statistici laten er geen twijfel over bestaan: ons land zal de komende jaren en decennia overspoeld worden door een spreekwoordelijke ‘grijze golf’. Ook Alken zal hier niet aan ontsnappen, want uit berekeningen van de Vlaamse overheid blijkt dat het aantal 65-plussers er de komende tien jaar met meer dan 25% zal stijgen. In absolute cijfers impliceert dit ruim drieduizend extra senioren, die uiteraard de nodige ondersteuning moeten krijgen. Om te anticiperen op deze forse stijging sloeg het OCMW van Alken de handen in elkaar met Integro vzw, dat in totaal tien woonzorgcentra in de Limburgse regio beheert. Het resultaat van deze samenwerking is zorgcampus ‘Kouterman’, die moet uitgroeien tot het epicentrum van de plaatselijke woon- en ouderenzorg. 

De realisatie van de nieuwe zorgcampus is zeker geen overbodige luxe, benadrukt Patrick Kwanten, Infrastructuur en Facilitair Directeur bij ­Integro. “We baatten al een bestaand woonzorgcentrum uit in deelgemeente Terkoest – gekoppeld aan kasteel d’Erckenteel – maar dat was tot op de draad versleten. De eerste denkoefeningen voor een nieuwe woonzorgcampus dateren al van jaren geleden. Uiteindelijk liet de toenmalige WZC-groep ZusterAugustinessen haar oog vallen op een stuk grond dat op 200 meter van het centrum ligt en dat eveneens eigendom was van de zusters. Daarna werden de bouwplannen opgemaakt.”

De uitgestrekte nieuwbouw bevindt zich op een boogscheut van de Alkense dorpskern en biedt plaats aan een woonzorgcentrum met 87 bedden, 33 assistentiewoningen, een dagopvang en een lokaal dienstencentrum voor het OCMW. “Daarmee is hij goed voor een totale woonoppervlakte van meer dan 10.000 m², aangevuld met allerlei gemeenschappelijke voorzieningen zoals een verpleegpost, zitruimtes, een kinepraktijk, een stille ruimte, vergaderzalen, kantoren, ruime logistieke ruimtes en een modern uitgeruste grootkeuken die in staat is om ook maaltijden te bereiden voor andere vestigingen. Het OCMW gebruikt ook een deel van de polyvalente zaal, die tevens plaats biedt aan de cafetaria met de faciliteiten van de grootkeuken. Door al deze voorzieningen te groeperen onder één dak kunnen Alkense senioren voortaan rekenen op een geïntegreerd dienstenaanbod en een fors verbeterde hulpverlening”, legt Kwanten uit. 

Net als de rest van het gebouw telt het woonzorgcentrum drie verdiepingen. Elke verdieping huisvest circa dertig bewoners. “Aangezien het ontwerp en de bouwplannen al grotendeels klaar waren vooraleer Integro in beeld kwam, is het woonzorgcentrum niet geheel volgens onze principes gerealiseerd”, geeft Kwanten aan. “We hebben ons gebruikelijke Programma van Eisen – lees: het draaiboek voor de realisatie van onze woonzorgcentra, waarin alles tot in detail beschreven staat – er dus niet volledig kunnen uitrollen, al hebben we in laatste instantie wel nog enkele belangrijke wijzigingen kunnen doorvoeren. Denk bijvoorbeeld aan de mogelijkheid tot opsplitsing in verschillende afdelingen om toch wat meer kleinschaligheid te creëren, ruime zit- en eetruimtes, optimalisatie van het energetische plaatje, meer beglazing in functie van de natuurlijke lichtinval, lichte gevelstenen in plaats van donkerbruin metselwerk, ….”

De functionele opdeling van het gebouw is in één oogopslag duidelijk, want ter hoogte van de zijvleugel met het dienstencentrum en de ­assistentieflats is het gelijkvloers bekleed met een houtachtige plaat. Ook het gedeelte rond de binnentuin is afgewerkt met dat materiaal om aansluiting te zoeken bij de groene omgeving. “Die binnentuin is opgevat als een belevingstuin met waterpartijen, een moestuin, een kippenweide en een petanquebaan”, zegt Kwanten. “Voorts is er ook sprake van grote inpandige terrassen – eentje per assistentiewoning en twee per verdieping van het woonzorgcentrum – dus aan kwalitatieve buitenruimte is zeker geen gebrek.”

Duurzaamheid was een cruciaal aandachtspunt bij de realisatie van zorgcampus Kouterman. Integro opteerde niet voor traditionele verwarmingsketels, maar voor geothermie. Een KWO-installatie, warmtepompen en betonkernactivering in de vloeren en plafonds zorgen samen voor energiezuinige verwarming en koeling. “Er is ook een gascondensatieketel geïnstalleerd, maar die fungeert louter als back-up voor eventuele problemen, onderhoudsperiodes of piekmomenten. Het gebruik van fossiele brandstoffen is dus tot een strikt minimum beperkt”, benadrukt Kwanten. 

Voorts is het gebouw grotendeels zelfvoorzienend op het vlak van elektriciteit dankzij 411 zonnepanelen op het dak. Alle technieken worden aangestuurd via een gebouwbeheersysteem, dat zowel gemonitord wordt door de lokale technische dienst als de overkoepelende technische coördinator van de Integro-groep. “Ook qua waterbeheer gooit Kouterman hoge ogen, want het regenwater dat op de site valt wordt gerecupereerd voor onder meer toiletspoeling en door de aanleg van een wadi en ondergrondse bufferbekkens zijn overstromingen uit den boze. Dat bleek al meteen tijdens de overvloedige regenval deze zomer, toen onze campus een droge oase in Alken was. Onze inspanningen werpen dus duidelijk hun vruchten af! Aangezien de bewoners van het woonzorgcentrum pas op 1 oktober verhuisd zijn, is het nog even afwachten hoe zij hun nieuwe thuis ervaren. Maar de eerste reacties zijn alvast erg positief.”