Begin september namen de vaatchirurgen van het Imeldaziekenhuis in Bonheiden een gloednieuwe hybride operatiezaal in gebruik. Die combineert een hoogtechnologische, digitale operatiezaal met een geïntegreerde installatie voor medische beeldvorming. Het projectbeheer van deze nieuwbouw was volledig in handen van het Imeldaziekenhuis zelf. “Een bewuste keuze”, zegt facilitair directeur Stefaan Claeys.

Twee jaar geleden besloot het team van Imelda om de hybride operatiezaal van het ziekenhuis te vernieuwen. De eerste stap? Alle functionele en ergonomische wensen in kaart brengen. “Al snel kwamen we tot de conclusie dat de beschikbare ruimte in het oude operatiekwartier te klein was voor een hedendaagse, moderne uitrusting”, verduidelijkt Claeys. “Dus besloten we om een volledig nieuwe zaal bij te bouwen naast het bestaande operatiekwartier.”

De keuze voor een nieuwbouw brengt een paar voordelen met zich mee. Eerst en vooral is er nu letterlijk plaats voor state-of-the-art technologie. Claeys: “In de nieuwe zaal staat het laatste nieuwe angiografietoestel van Philips, met de innovatieve Azurion Flexarm. Daarmee maken de artsen de bloedvaten van de patiënt met grote precisie zichtbaar.” Dankzij die nieuwe toestellen krijgen de bloedvatenspecialisten van Imelda een ongeëvenaarde beeldkwaliteit. En dat met aanzienlijke lagere stralingsdosissen, wat goed is voor de gezondheid van patiënten en medisch personeel.

Tweede pluspunt van het nieuwe operatiekwartier is de beschikbare ruimte, waardoor het medische personeel op een comfortabele manier kan werken. De Azurion Flexarm is aan het plafond gemonteerd en kun je flexibel in alle mogelijke richtingen bewegen. Daardoor kunnen de artsen met het toestel volledig rond het lichaam van de patiënt gaan, zonder dat de chirurg zich hoeft te verplaatsen. Ook is al het nodige materiaal aanwezig in de operatiezaal zelf, waar verpleegkundigen vroeger om de haverklap de zaal moesten verlaten om materiaal voor de ingreep te verzamelen in de bergruimte van het operatiekwartier. Dit lijkt een detail, maar de aanwezigheid van het nodige materiaal bepaalt mede de snelheid waarmee een ingreep kan worden uitgevoerd. 

“Het derde voordeel heeft alles te maken met de kwalitatief hoogstaande en energievriendelijke infrastructuur voor data, elektriciteit en luchtconditionering”, vertelt Claeys. “Die infrastructuur werd volledig in het plafond ingebouwd. De technologie die we in huis hebben gehaald en de projectervaring die we hebben opgedaan, maken ons ziekenhuis mee klaar voor de toekomst.”

Buiten de stabiliteitsstudie voor de nieuwbouw deed het team van Imelda het nodige studie- en voorbereidingswerk en het projectbeheer volledig zelf. “Dat was een bewuste keuze”, vertelt Claeys. “Wij hebben het project zelf gecoördineerd en de taak van studiebureau op ons genomen, omdat we zo expertise konden opbouwen die we bij onze toekomstige initiatieven meer dan nodig hebben. Een volgend project is bijvoorbeeld een nieuw cardiaal lab voor elektrofysiologisch onderzoek. De technologie en infrastructuur van zo’n lab zijn vergelijkbaar met die van onze nieuwe hybride operatiezaal. Met dat eerste project hebben we veel expertise opgebouwd die we binnenkort weer kunnen gebruiken.”

Zijn er dan geen nadelen verbonden aan voorbereidend studiewerk en projectbeheer in eigen handen? “Toch wel”, zegt Claeys. “Zo’n project is een leerschool en daardoor heb je niet onmiddellijk de nodige ervaring om snel te werken. Leren vraagt nu eenmaal wat tijd. We hadden een termijn van 1 jaar voorzien om de nieuwe operatiezaal op te leveren. Uiteindelijk heeft het anderhalf jaar geduurd, hoewel vooral de coronacrisis aan de basis van die vertraging ligt.”

“Tegelijk is er een enorm voordeel verbonden aan eigen projectbeheer”, gaat Claeys verder. “Je kunt de verwachtingen van de eindgebruikers – artsen en verpleegkundigen – perfect matchen met het aanbod en de mogelijkheden van de leveranciers. Neem bijvoorbeeld de kasten in de operatiezaal. We besloten om die te laten afsluiten met elektrische rolluiken om zo extra ruimte te besparen. Daar stopt het echter niet: ook het lichtplan werd aangepast zodat de binnenkant van de kasten perfect wordt belicht in alle omstandigheden. Het resultaat is meer gebruiksgemak voor het verplegend personeel.”

De inrichting van de nieuwe operatiezaal is aangepakt als een volledig bouwproject, besluit hij. “We hadden wekelijkse werfvergaderingen waarbij alle betrokken partijen aanwezig waren. Er werd constructief overlegd tussen alle betrokken partijen en bijgestuurd waar nodig. Volgens mij is die constructieve aanpak de sleutel tot een succesvol project.”

De firma Poels nv uit Halen stond in voor de nieuwbouw en het interieur van de nieuwe hybride operatiezaal van het Imeldaziekenhuis. Voor de interieurspecialist was het een bijzonder project: voor het eerst was ze hoofdaannemer voor het volledige traject: van afbraakwerken tot interieur.

“Op het bouwterrein stond eerst een loods die we hebben afgebroken”, begint David Saenen. “Daarna maakten we het terrein bouwklaar, plaatsten we de paalfunderingen en trokken we het gebouw op dat de hybride operatiezaal huisvest. Dat gebouw telt twee verdiepingen en grenst aan drie gevels. Die aansluiting op de bestaande gebouwen bracht een paar technische uitdagingen met zich mee. Toch kunnen we terugblikken op een geslaagd project en een mooie samenwerking met de bouwheer en het architectenbureau.”

HASA-architecten uit Mechelen stond in voor het ontwerp van het gebouw. Na de ruwbouwfase leverde Poels nv ook het interieur voor de operatiezaal. “We hebben het gebouw sleutel-op-de-deur opgeleverd”, verduidelijkt Saenen. “Alleen de technieken en natuurlijk ook de medische apparatuur komen van andere leveranciers.”

Het interieur van de operatiezaal werd volledig op maat gemaakt. Tijdens de werken overlegde het team van Poels nv intensief met artsen, verpleegkundigen en facilitair medewerkers van het Imeldaziekenhuis. “We hebben elkaar continu bijgestuurd tijdens het bouwproces”, verduidelijk Saenen. “Door die aanpak kregen we bijzonder veel aandacht voor details. Zo maakten we de hybride operatiezaal van het Imeldaziekenhuis klaar voor vandaag en morgen.”

En wat brengt de toekomst voor Poels nv? “In elk geval hebben we de smaak voor nieuwbouw te pakken”, besluit Saenen. “We kijken uit naar het volgende totaalproject dat we kunnen realiseren.”

Een operatiezaal bouw je niet zomaar: zo’n zaal moet beantwoorden aan de striktste normen en voorschriften, zodat je een zuivere werkomgeving krijgt. ABN Cleanroom Technology uit Munsterbilzen leverde de luchttechnieken voor de nieuwe hybride operatiezaal van het Imeldaziekenhuis in Bonheiden.

“We zijn specialist in cleanrooms”, begint CEO Jo Nelissen zijn verhaal. “Voor de nieuwe operatiezaal van het Imeldaziekenhuis pasten we ons pre-engineered VIX-concept toe. Dat is een voorontwikkeld en modulair systeem met gestandaardiseerde bouwelementen.” Het belangrijkste voordeel van zo’n modulair en pre-engineered concept? Ongeacht de omgeving bouw je een cleanroom met dezelfde duurzaamheid, betrouwbaarheid en onderhoudsvriendelijkheid. “Doordat we modulair werken, kunnen we snel schakelen als er tijdens het project bijkomende klantwensen opduiken. Ook eventuele uitbreidingen van de operatiezaal zijn perfect mogelijk. Die modulariteit is een belangrijke troef.”

Digitaal als nieuwe normaal

Een hedendaags ziekenhuis is een intelligent en digitaal ziekenhuis. Daarom zorgde ABN Cleanroom Technology voor een beveiligde dataverbinding tussen de operatiezaal en de cloud. “Zo kun je op elk moment en op elke locatie op een veilige manier de luchtkwaliteit in de operatiezaal controleren”, verduidelijkt Nelissen. “Bovendien ontvang je automatisch een waarschuwing als ingestelde parameters worden overschreden.”

Projectaanpak: snelheid en modulariteit

Modulariteit zit ingebakken in het het pre-engineered VIX-concept dat ABN Cleanroom Technology toepaste bij het Imeldaziekenhuis. Daarnaast was vooral de snelheid in uitvoering een belangrijke vraag van het ziekenhuis. “Omdat het VIX-concept een volledig ontwikkeld concept is waarvan we de bouwstenen op voorraad hebben, was het mogelijk om dit project zeer snel te realiseren”, besluit Nelissen. “De samenwerking met Imelda verliep bijzonder vlot.”

Voor elektrische installaties in medische ruimtes zoals een operatiekamer zijn de voorschriften veel strenger dan gewoonlijk. EPA Stroomleiders is niet aan zijn proefstuk toe en heeft ruime expertise en ervaring in dergelijke projecten. Daarom koos het Imeldaziekenhuis voor deze specialist uit Oudsbergen.

De kleinste gebreken in elektrische installaties in medische ruimtes zijn een risico voor de veiligheid en gezondheid van patiënten en personeel. Daarom moeten die installaties, bovenop het AREI, voldoen aan voorschriften uit de technische nota TO13/IA. Die voorschriften zijn het strengst voor een operatiekwartier. “Zo is bij angiografie elektromagnetische interferentie uit den boze”, vertelt Jacky Dreesen van EPA Stroomleiders. “Een toestel of elektrische leidingen mogen de werking van de gevoelige apparatuur in het OK in geen enkel geval verstoren. De behandeling of het onderzoek van een patiënt mag immers nooit onderbroken worden en gecapteerde data mogen niet verloren gaan.”

Voor dit project was er een driehoeksverhouding tussen EPA Stroomleiders, het team van het Imeldaziekenhuis en de leveranciers van de elektrische toestellen. “Er was geen extern studiebureau betrokken bij het project”, gaat Dreesen verder. “Dat vingen we op door gestructureerd te communiceren met het Imeldateam en leveranciers zoals Philips. Die aanpak is nodig omdat je heel veel techniek in een beperkte ruimte moet krijgen en het eindresultaat feilloos moet zijn.”

Die directe communicatie heeft voordelen: enerzijds heb je doorlopend kennisoverdracht, anderzijds kun je flexibel inspelen op verwachtingen van de klant. “Zo hebben we het lichtplan aangepast op vraag van de gebruikers”, besluit Dreesen. “Hierdoor worden ook de geopende kasten perfect verlicht, terwijl er gelijktijdig geen reflectie optreedt op de talrijk aanwezige schermen. Voor het welbehagen van de patiënt tijdens het onderzoek hebben we bovendien RGB-LED-verlichting geplaatst.”