Recent werd bekendgemaakt welke bouwpartners het prestigeproject in goede banen mogen leiden: die eer valt te beurt aan het consortium met de toepasselijke naam IMM/Unity. Omwille van de wereldwijde vraag naar vaccins realiseren de partners het innovatiecentrum op anderhalf jaar tijd (in plaats van de gebruikelijke 4 à 5 jaar), met respect voor de uitzonderlijk hoge veiligheidsnormen.   

Omdat het klimaat verandert en mensen dichter op elkaar leven, almaar ouder worden, meer reizen, … ontstaan en verspreiden virussen zich sneller dan ooit. Daarom is het ontwikkelen van vaccins een van de belangrijkste wereldwijde uitdagingen van vandaag. De Belgische federale regering investeert daarom 20 miljoen euro in de oprichting van een Europese anti-infectie-eenheid, met gespecialiseerde infrastructuur in Antwerpen (UAntwerpen) en in Brussel (Université Libre de Bruxelles). Ook privépartners dragen hun steentje bij. 

Onder leiding van prof. Arnaud Marchant (ULB) wordt in Brussel een hoogstaand immunologisch laboratorium gebouwd. Op Campus
Drie Eiken van de Antwerpse universiteit verrijst vanaf begin 2021 het vaccincentrum Vaccinopolis, waar toptalenten uit verschillende disciplines samen zullen komen. “Het complex zal bestaan uit een klinische testruimte, laboratoria, kantoren, consultatieruimtes en verblijfs- en ontspanningsfaciliteiten,” vertelt prof. Pierre Van Damme (UAntwerpen). 

“Dat laat ons toe om vaccins in quarantainecondities te testen op maximaal 30 personen tegelijkertijd. Dat zullen we doen via het Controlled Human Infection Models (CHIM). In dit ‘human challenge’-onderzoek worden gezonde gevaccineerde proefpersonen in feite uitgedaagd door hen bloot te stellen aan een al dan niet verzwakte versie van een bepaalde ziekteverwekker. Op die manier kan je snel en kostenefficiënt vaccins ontwikkelen en testen.”

Het consortium IMM/Unity mag het bouwproces in goede banen leiden, zo maakte UAntwerpen onlangs bekend. De voornaamste redenen voor die beslissing? De ervaring en specialisatie van de partners in soortgelijke projecten.

“We werken volgens een zogenaamde ‘design, build & maintain’-formule (DBM),” weet architect Roy Pype (Proof of the sum). “Proof of the sum, Exilab, Abstract Architecten, burO Groen en Establis zijn verantwoordelijk voor het integrale ontwerp (design). De realisatie (build) is in handen van Jansen Building Group, Jansen Cleanrooms en Cordeel. En Imtech Belgium neemt samen met Jansen Cleanrooms 15 jaar lang het onderhoud (maintain) voor haar rekening.” 

Uitzonderlijke omstandigheden vereisen uitzonderlijke maatregelen. COVID-19 bewijst dat virussen snel en onverwacht kunnen toeslaan. Daarom korten de projectpartners de gebruikelijke doorlooptijd (normaal gesproken 4 à 5 jaar) in tot anderhalf jaar: op 1 maart 2022 opent Vaccinopolis al de deuren. 

Eric Vanhees (COO Jansen Cleanrooms) zet graag de tanden in dit prestigieuze project: “De uitdaging is om de extreem korte doorlooptijd te verzoenen met het vereiste biotechnologische veiligheidsniveau. Omwille van de wereldwijde urgentie verkorten we elke fase van het proces, van het ontwerp (in een recordtijd van 5 weken) en de onderhandeling (8 weken) tot de vergunningsaanvraag en de uitvoering. Dankzij het prefab bouwsysteem CD20 realiseren we een gebouw van 4 verdiepingen hoog in amper 9 maanden. Bovendien respecteren we de normen van de uitzonderlijke bioveiligheidsklasse 3. Dat doen we door goed na te denken over de circulatie van mens en materialen in het gebouw, kritische ruimtes zo te bouwen dat je ze afzonderlijk kan desinfecteren en te kiezen voor gladde (lees: hygiënische en eenvoudig te reinigen) afwerkingsmaterialen.” 

De veiligheidseisen liggen zeer hoog voor Vaccinopolis. In bepaalde zones moet Biosafety Level (BSL) 3 bereikt worden. Hier wordt gewerkt met veroorzakers van zeer ernstige ziekten die zich mogelijk verspreiden onder de bevolking, maar waartegen wel medicijnen of vaccinaties beschikbaar zijn. Denk aan polio en tuberculose. 

Bouwtechnisch is één van de grote uitdagingen dat het gebouw tot een hoge graad van perfectie luchtdicht moet zijn. Daarom wordt in de buitenschil een box-in-box gebouwd. Er wordt als het ware een gebouw in een gebouw opgetrokken. De wanden daarvan worden bekleed met High Pressure Laminate (HPL) en alle naden worden luchtdicht afgewerkt. De luchtdichtheid wordt achteraf ruimte per ruimte gecontroleerd door middel van rooktesten door een onafhankelijk keuringsorganisme. 

Eric Vanhees: “In het afgewerkte gebouw zullen bepaalde ruimtes in onderdruk gehouden worden.  De luchtdruk in deze BSL 3 omgevingen ligt 30 Pa lager dan de omgeving. Luchtstromen zijn dus inwaarts, zodat eventuele virussen langs die weg niet kunnen ontsnappen. De toegang verloopt steeds via een sluis met twee deuren, die niet allebei tegelijk open kunnen zijn. Voor de kamers wordt er gebruik gemaakt van een centrale ventilatie-unit, echter zijn alle kamers lucht-technisch 100 % van mekaar gescheiden door middel van filters op de in- en uitgaande luchtstroom.”

In Vaccinopolis zullen bag-in-, bag-out-filters geplaatst worden. Dergelijke filters zitten in plastic omhulsels die volledig verzegeld kunnen worden. Materialen en mogelijk besmet afval mogen pas naar buiten als ze dubbel verpakt zijn en aan de buitenkant ontsmet. De onderhoudstechnici en de buitenwereld zijn dus beschermd tegen besmetting. 

Het grote voordeel van High Pressure Laminate is dat het goed gedes­infecteerd kan worden en bestand is tegen gebruikelijke desinfecteermiddelen zoals waterstofperoxide. Gewone verf wordt daardoor aangetast. Ook het meubilair in de kamers en de badkamers wordt daarom van HPL gemaakt. 

Eric Vanhees: “Bovendien wordt al het afvalwater, inbegrepen dat van de toiletten, opgevangen in killtanks. Het wordt daarin virus-vrij gemaakt vóór het de riolering ingaat. Om het energiegebruik te drukken, wordt een warmtewisselaar geplaatst op de ventilatie. Dat is niet evident. De luchtstromen voor in- en afvoer moeten immers volledig gescheiden zijn.”

Het mag duidelijk zijn dat Vaccinopolis geen opdracht is voor beginners. Cordeel heeft al veel ervaring met gebouwen voor ziekenhuizen en medische onderzoekscentra, en ook Jansen Cleanrooms is niet aan zijn proefstuk toe. De firma bouwde de cleanrooms voor het laboratorium van viroloog Marc Van Ranst op de campus Gasthuisberg van de KU Leuven. Daar lag het veiligheidsniveau op BSL 3+, dus nog hoger dan in Vaccinopolis. Daarnaast is Jansen Cleanrooms op dit ogenblik bezig aan de bouw van 2000 m² laboratoria en cleanrooms van Univercells in Jumet, een onderneming die zich concentreert op biotechnologische productie.

Eric Vanhees: “Vaccinopolis is een Design, Build & Maintenance-project. We geven bij Jansen Cleanrooms de voorkeur aan Design & Build-projecten, want dan kunnen we de kwaliteit, inbegrepen de technieken, van in het begin garanderen. Deze opdracht wordt trouwens volledig in BIM uitgevoerd. Dat is nu in alle projecten de norm bij ons. In de afgelopen drie jaar zijn we van één naar zeven BIM-tekenaars gegaan. Het heeft ook veel voordelen voor onze klanten. Ze kunnen zich in vroege fase een goed beeld van een project vormen.”