Healing environment op voormalige mijnsite
Op de omvangrijke site van een voormalige steenkoolmijn, gelegen op één van de vele heuvels rond Luik, groepeert MontLégia de activiteiten van drie Luikse ziekenhuizen van de CHC-groep. Het imposante zorgcomplex is het nieuwe boegbeeld van een randstedelijk gebied dat al plaats bood aan een woonzorgcentrum en dat op termijn ook een bedrijventerrein, gebouwen (kantoren, labo’s en cleanrooms voor biotechnologiebedrijven), de hoofdzetel van CHC, een ecowijk en verschillende gemengde projecten zal huisvesten. Met meer dan zevenhonderd klassieke ziekenhuisbedden en een dagziekenhuis voor een honderdtal platiënten heeft MontLégia ongeveer dezelfde medische capaciteit als de twee andere grote ziekenhuiscomplexen in de Luikse regio (CHU Sart-Tilman en CHR Citadelle). Dit knap staaltje zorgarchitectuur werd gerealiseerd door tientallen bedrijven, waaronder enkele van de grootste bouwondernemingen van België.
De witte vleugels, die plaats bieden aan de ziekenhuiskamers, zijn lage-energiegebouwen. Ze zijn bekleed met keramische gevelpanelen.
Het ambitieuze MontLégia-project, een ontwerp van Assar Architects in samenwerking met artau architectures, is een schoolvoorbeeld van een vooruitstrevende realisatie die het rijke potentieel van een troosteloos industrieel niemandsland opnieuw weet te verzilveren. De restanten van de steenkoolmijn van Patience & Beaujonc, die al in 1929 de boeken neerlegde, waren lang een doorn in het oog van de fiere Luikenaars. Tot de directie van CHC besloot om er drie stedelijke ziekenhuizen (Saint-Joseph, Espérance en Saint-Vincent) samen te voegen tot één hedendaagse ‘healing environment’. “Een nieuw ziekenhuis bouwen bood ons de beste garanties op het vlak van toegankelijkheid en comfort – niet alleen voor de patiënten, maar ook voor de zorgverleners. In MontLégia kunnen we de strategische lijnen voor de komende dertig à veertig jaar uitzetten, meer bepaald door de synergie tussen de verschillende medische disciplines te vergroten”, klinkt het bij CHC.
Pierre Maurice Wéry, architect-vennoot bij Assar: “CHC had twee belangrijke eisen: de ‘moeder-kindvleugel’ scheiden van het ‘volwassenengedeelte’ en de ziekenhuisopname naast de medisch-technische diensten vestigen. Om hier maximaal aan tegemoet te komen, hebben we deze functies ondergebracht in verschillende van elkaar losgekoppelde blokken en hebben we de ruimtelijke indeling geënt op het concept van een ‘zorgstraat’ die alle zorgeenheden en medisch-technische diensten met elkaar verbindt. Zo konden we de verschillende circulatiestromen in het ziekenhuis meteen ook op een efficiënte manier van elkaar scheiden.”
De ruimtelijke indeling is geënt op het concept van een ‘zorgstraat’ die alle zorgeenheden en medisch-technische diensten met elkaar verbindt.
Smeltkroes van talent
Om omvangrijke projecten zoals MontLégia tot een goed einde te kunnen brengen, moeten er in de schoot van het ontwerpteam verschillende talenten en specialisaties samengevoegd worden. De projectmanager van Assar waakte over de algemene esthetiek en de architecturale coherentie, gespecialiseerde ziekenhuisarchitecten maakten gebruik van hun zorgexpertise, technische ontwerpers bogen zich over specifieke gebouwonderdelen (gevels, luifels …) en uitvoerende architecten hielden een oogje in het zeil op de werf.
Wéry: “De filosofie van Assar is om elk project in teamverband te realiseren. Door verschillende invalshoeken te hanteren, zorgen we ervoor dat het eindresultaat in visueel opzicht overeenstemt met het oorspronkelijke ontwerp en dat het ziekenhuis conceptueel gezien inspeelt op de wensen van de bouwheer. Ons werk is pas geslaagd als het onzichtbaar is voor gebruikers die door het gebouw wandelen. Complexiteit logisch en natuurlijk laten ogen: dat is de uitdaging!”
“Geen performant ziekenhuis zonder toegespitste zorgarchitectuur”, vult projectleider Alwin Fable aan. “We hebben bijvoorbeeld een grote impact op de algemene hygiëne en dragen in dat opzicht dus een belangrijke verantwoordelijkheid. Nadat we de medische dimensie van het project op punt gesteld hadden, hebben we aandacht besteed aan het comfort van de patiënten, het naleven van de bestaande normen en de scheiding van de verschillende circulatiestromen. Door al deze criteria optimaal met elkaar te verzoenen, zijn we erin geslaagd om een aangename omgeving te creëren voor patiënten, die ook nog eens erg gebruiksvriendelijk is voor het medisch personeel.”
De ziekenhuiskamers zijn uitgerust met brede ramen die lagere borstweringen en lateien hebben dan gewoonlijk, zodat patiënten een onbelemmerd uitzicht hebben op de buitenwereld.
Kamers met hotelgevoel
Ook op het energieverbruik keken de architecten nauwgezet toe. “De witte vleugels, die plaats bieden aan de ziekenhuiskamers, zijn lage-energiegebouwen”, vertelt Fable. “Ze zijn ingepakt met een dikke laag isolatie, aangebracht op een aluminiumstructuur, en bekleed met keramische gevelpanelen. De energieconsumptie van het medisch-technische blok en de operatieafdelingen ligt echter een pak hoger. Het was dan ook onmogelijk om die gebouwen passief te maken.”
Het atrium aan de inkom van het ziekenhuis is behoorlijk imposant.
Opvallend is dat het merendeel van de 24 operatiezalen baadt in het natuurlijk licht. “De compacte en comfortabele kamers moeten bovendien een echt ‘hotelgevoel’ uitstralen”, zegt Wéry. “We hebben ons laten bijstaan door ontwerpers die gespecialiseerd zijn in die materie.” De ziekenhuiskamers zijn bovendien uitgerust met brede ramen, die lagere borstweringen en lateien hebben dan gewoonlijk. “We hebben het gevelgrid ‘verlaagd’, zodat patiënten een onbelemmerd uitzicht hebben op de buitenwereld, en dus niet alleen op de voorbijdrijvende wolken. Zo hebben we meteen ook de rechtstreekse bezonning beperkt, waardoor het risico op oververhitting eveneens gereduceerd is. Dit maakt ook dat er geen nood was aan buitenscreens of extra ventilatieroosters.”
Het revalidatiezwembad biedt een mooi zicht op de groene omgeving.
Bouwkundige uitdagingen
Het was geen sinecure om een ‘mastodont’ als MontLégia op te trekken op een gehavend terrein dat in het verleden bezaaid was met mijnschachten en allerlei ophogingen. Er zijn maar liefst 2.300 palen in de grond geheid om de stabiliteit van het gebouw te verzekeren. Een tweede belangrijke uitdaging schuilde in het feit dat de architecten teams van drie ziekenhuizen met verschillende werkmethodes op één lijn moesten krijgen. “Het heeft bloed, zweet en tranen gekost om een gemeenschappelijke visie uit te dokteren. Als architect kun je een cruciale rol spelen in dit proces, waarbij het expliciet de bedoeling was om waardevolle synergieën tot stand te brengen. We zijn blij dat dit uiteindelijk gelukt is”, aldus Fable.
“Problemen en uitdagingen zijn eigen aan elk bouwproject”, besluit Wéry. “Het komt er alleen op aan om alle mogelijke vraagstukken doordacht en grondig aan te pakken, in de wetenschap dat de ‘klant’ niet zozeer de bouwheer is, maar eerder het gebouw zelf. Als iedereen dit voor ogen houdt en alle neuzen in dezelfde richting wijzen, zal de kwaliteit van het project er wel bij varen. MontLégia is daar het levende bewijs van….”
