Een ontwerp gebaseerd op circulariteit, flexibiliteit en een efficiënte healing environment. Niet meer grondstoffen en energie gebruiken dan puur noodzakelijk is. Hergebruik van materialen en het toepassen van schone en hernieuwbare energie in een gasloos ziekenhuis. Kan een ziekenhuis er in de nabije toekomst zo uitzien?
Volgens MAS architectuur uit Rotterdam wel. Dit gerenommeerde architectenbureau dat het ontwerp van heel wat ziekenhuizen op zijn naam heeft staan, heeft samen met marktpartijen Medexs, CascoTotaal en Sweegers en de Bruijn een totaalconcept ontwikkeld voor het toekomstige ziekenhuis, een ‘Ziekenhuis met perspectief’. Een uniek en functioneel concept waarin de zorg uiteraard voorop staat.
Iedere patiëntenkamer beschikt over een logeerplek voor bezoek.
Inspelen op veranderingen
Hiermee anticiperen de partijen op toekomstige ontwikkelingen. De wereld is in rap tempo aan het veranderen, op elk gebied. Dat geldt voor de zorg maar ook voor de bouw. Een zorg waarin robotica en big data steeds belangrijker worden. Waarin biotechnologische ontwikkelingen ziekten voorkomen en 3D-printing bij de productie van prothesen en organen ingezet wordt. Eveneens is er qua opnameduur veel aan het veranderen, hoe korter hoe beter. En omdat we nog slechts kunnen gissen naar de impact en snelheid van alle veranderingen is flexibiliteit het toverwoord: flexibiliteit in grootte, functionaliteit en logistiek.
De patiënt heeft inbreng in het bepalen van de sfeer in de eigen kamer.
Bouw
Ook in de bouw is er veel gaande, zowel op het terrein van energie als circulariteit. Energie en grondstoffen zijn immers schaarse goederen aan het worden. “Tegenwoordig kijken de meeste sectoren al naar circulariteit, innovatieve duurzaamheid en toekomstbestendigheid”, zegt initiatiefnemer Dianta Wilmsen, architect-partner bij MAS. “De ziekenhuiswereld kent echter een andere dynamiek bij bouwactiviteiten. Daar worden door ontwikkelingen in de zorg en het zorgproces regelmatig aanpassingen aan gebouwen gedaan, soms zelfs al een jaar na oplevering. Dit moet anders vinden wij. We hebben hiervoor een unieke oplossing bedacht waarbij je standaardproducten inzet die je later kunt hergebruiken, ofwel in het ziekenhuis, ofwel elders bijvoorbeeld in de woningbouw. Een uitermate flexibele oplossing.”
Het OK-complex bevat ruimten zonder verstoringen dankzij flush afwerkingen en de nieuwste technieken.
Waaruit bestaat het?
‘Ziekenhuis met perspectief’ heeft als uitgangspunten hospitality, healing environment en flexibiliteit. Wilmsen: “Een goed ontworpen omgeving draagt bij aan het welzijn van patiënten, hun familie en medewerkers. Het gebouw moet een comfortabele verblijfs- en werkomgeving bieden, prettig ingericht met overal zicht op groen, met natuurlijke en bio-based materialen aan de binnen- en buitenzijde, en met een prettige verlichting. Een efficiënt gebouw draagt mede bij aan optimaal ruimtegebruik en goede logistieke processen, pluspunten voor een plezierige werkomgeving.”
Het ontwerp van het ‘nieuwe’ ziekenhuis is gebaseerd op circulaire principes waarbij meer naar (her)gebruik dan naar bezit is gekeken. Omdat niet meer grondstoffen en energie gebruikt worden dan strikt noodzakelijk, is het een gasloos ziekenhuis dat alleen gebruikmaakt van schone en hernieuwbare energie.
Tussen de patiëntenkamers in ligt een middengebied voor verpleging en bezoek.
Flexibiliteit
De drager, afbouw en inbouw zijn drie onafhankelijke lagen, zodanig ontworpen dat hergebruik mogelijk is omdat alles demontabel en bio-based is. Een groot deel van de draagstructuur bestaat uit 3D-betoncasco’s, die eenvoudig met elkaar uitgewisseld kunnen worden. De kliniek, polikliniek en hotfloor worden via de centrale entreehal met elkaar verbonden. Zo ontstaat een flexibele structuur waarin verschuivingen en uitbreidingen heel gemakkelijk zijn.
Het ‘nieuwe’ ziekenhuis bevat modulaire beddenkamers, gezamenlijke binnenpleinen/middengebieden tussen de patiëntenkamers in voor verpleging en bezoek. Er zijn poliklinieken, een geconcentreerde hotfloor en een lange winkelboulevard/-straat met daaronder de technische, facilitaire en logistieke ruimten. Alles is overzichtelijk en beheersbaar, een compact functioneel geheel. En ondanks de standaardisatie kan ieder ziekenhuis zijn eigen vormgeving krijgen.
Patiëntenkamer, poli en hotfloor
In de kamer kan de patiënt zelf de sfeer bepalen. Op één wand kunnen naar eigen smaak digitale prints geprojecteerd worden, van foto en landkaart tot kindertekening, en kan er televisie gekeken worden.
Een grote schuifwand zorgt voor een optimaal bruikbare sanitaire ruimte. Iedere kamer heeft uitzicht naar buiten en is ingedeeld in een zone voor zorg en een zone voor bijvoorbeeld bezoek. Er is eveneens een logeerplek aanwezig. De polikamers hebben allemaal dezelfde standaardindeling waarbij het casco zo opgezet is dat ze vergroot en, indien nodig, makkelijk omgevormd kunnen worden tot beddenkamers. Elke polikamer bevat een demontabel meubel waarin alles geïntegreerd is, zelfs de installaties. Dit geeft een prettige overzichtelijke omgeving. “Alleen de hotfloor wordt niet geheel prefab vervaardigd”, zegt Marco Roeleven, mede-initiatiefnemer en directeur van Sweegers en de Bruijn. “Deze wordt op locatie gebouwd. Dit komt door de eisen die aan luchtdichtheid en stralingswerendheid gesteld worden, en door de vele afwijkende installaties waarvoor grotere verdiepingshoogten nodig zijn.” Het OK-complex bevat ruimten waarin rust en sereniteit zijn gebracht. Ruimten met zo min mogelijk verstoring dankzij de flush-afwerkingen en de nieuwste technieken.
Techniek
De technische installaties passen eveneens perfect in de modulaire bouwstructuur. Ze worden in een extra drager toegevoegd aan een geheel van dragers die samen een bouwdeel vormen en zijn daarmee flexibel op de functie in te richten. “De installatietechniek bestaat uit een basisinfrastructuur die horizontaal door de kruipruimten onder alle modules heenloopt en waar meerdere elementen gemakkelijk op aan- of afgesloten kunnen worden. De leidingen gaan in een bouwdeel op één plek naar boven”, legt Roeleven uit. “En als er vroeger in de bouwdelen verspreide schachten waren voor elektriciteit, medische gassen, warmte, koude, brandmelding en data-installaties voor zusteroproep en toegangscontrole, dan is dit nu niet meer het geval. De structuur is op deze wijze eenduidig, overzichtelijk en goed beheersbaar.”
Energie voor koelen, verwarmen en elektrische (nood-)energie wordt opgewekt vanuit een centraal distributiepunt dat gekoppeld is aan de centrale drager, de entreehal. Deze is aangesloten op meerdere modulaire opwekkings- en distributie-eenheden, verspreid door het pand.
Een lange winkelboulevard loopt door het hele ziekenhuis.
Nog meer voordelen
Dankzij het flexibele modulaire prefabsysteem kunnen bouwtijd en overlast eveneens enorm verminderen, en is een deel van het ziekenhuis bij verbouwing minder lang buiten gebruik. Een ander voordeel is dat je met het nieuwe concept niet alleen hele ziekenhuizen maar ook delen ervan kunt bouwen. Wilmsen: “Het gebeurt vaak dat tijdelijke zorggebouwen, meestal van mindere kwaliteit, neergezet worden en toch jarenlang blijven staan. Onze nieuwe methodiek werkt zonder tijdelijke huisvesting en interimvoorzieningen, maar zorgt ervoor dat binnen het eigen ziekenhuis verschuivingen kunnen plaatsvinden. Zo kan de parkeervoorziening de hotfloor worden of de polikliniek de kliniek. Ook is het geschikt voor uitbreiding of renovatie van bestaande bouw, je kunt bijvoorbeeld beginnen met een gedeelte van een ziekenhuis en dit langzaam uitrollen.”
Geen luchtfietserij
Het initiatief van ‘Ziekenhuis met perspectief’ ligt bij MAS architectuur, die er verschillende partijen bij gezocht heeft, om het concept gezamenlijk uit te werken. “Een mooie combi van adviseurs en leveranciers die weten wat ze doen op bouwkundig, installatietechnisch en afbouw-gebied. Het bewijs dat ziekenhuizen daadwerkelijk op deze wijze gebouwd kunnen worden. Het concept is een combinatie van bestaande, beproefde methoden en geen luchtfietserij”, aldus Wilmsen.
