Tagarchief: Zorgvastgoed

Vernieuwing in de zorg en van het zorgvastgoed

20 augustus 2021

Daarbovenop zet de vergrijzing van de bevolking krachtig door en groeit het tekort aan zorgpersoneel. Bovendien wordt nu breed gedragen dat zorghuisvesting een belangrijke rol speelt bij het welbevinden, de gezondheid, van de zorgvrager. Hoe vertalen we vernieuwing in de zorg door naar het zorgvastgoed ? Dat is de rode draad op de Zorgvastgoed Dag op 13 september. Het programma is een rijk palet aan bijdragen vanuit zowel de zorgwereld zelf, als door betrokken partijen met de zorg en het zorgvastgoed.

Coronamaatregelen

Voor de organisatie van deze dag worden alle coronamaatregelen in acht genomen. IVVD werkt daarvoor, net als vorig jaar, nauw samen met het NBC Congrescentrum in Nieuwegein.

Kom naar de Zorgvastgoed Dag 2021 op 13 september

Ga voor inschrijven, informatie en deelnemerslijst naar www.zorgvastgoeddag.nl

Ander vastgoed voor een andere zorg?

Lees het gehele artikel

2 april 2020

Beleggersmarkt ‘uit de kinderschoenen’

De markt van het zorgvastgoed is in beweging. Beleggers roeren zich in meer categorieën en instellingen zoeken wegen om bezit te optimaliseren, toegespitst op toekomstige zorgbehoeften. Een groeiende zorgvraag dient zich aan, net als de roep om kostenbeteugeling. Wat leert de praktijk? Dat was het uitgangspunt van het congres Healthcare & Vastgoed van Vastgoedjournaal afgelopen 28 januari. “Nieuwe businessmodellen kunnen ook de burger dienen”, zegt Michel van Schaik, directeur Gezondheidszorg Rabobank.

Een integrale visie op zorgvastgoed blijkt meer en meer een utopie. De scheiding van wonen en zorg, alsmede de intrede van beleggers in delen van de cure en care hebben de oplossingsrichtingen diverser gemaakt. Dat is zowel een lust als een last, zegt Roel de Vos, programmadirecteur Nieuw Amphia. De locatie Molengracht van het Bredase ziekenhuis is uitgebreid met 80.000 m² nieuw vastgoed, terwijl de bestaande bouw wordt getransformeerd voor high turnover-zorg. Andere locaties worden afgestoten of afgebouwd tot dagbehandelingscentra. Een ontwikkeling in lijn met de efficiencyslag die vele instellingen met meerdere locaties maken, maar is het wel mogelijk te plannen voor de levensduur van een gebouw? “Gedeeltelijk”, zegt De Vos. “De oudbouw wordt gerenoveerd met het oog op 25, 30 jaar.” In die periode wordt gekeken of sloop dan wel transformatie nodig is. “Wij willen in ieder geval ruimte bieden aan andere exploitanten, zodat patiënten niet standaard in het topklinische deel van het ziekenhuis hoeven te verblijven. Die kunnen dan elders laagdrempelig verzorgd worden.”

Dagvoorzitter Daan Tettero interviewt Willem Jan Hanegraaf van Rijnstate en Hein Uitterhaegen
van Sint Antonius.

Procesaanpak

Proces en uitvoering van Nieuw Amphia worden breed geroemd, met als onderdelen generieke processen door een integrale aanpak, inclusief facilitaire aspecten. Zo konden drie OK’s minder worden gebouwd dan beoogd door deze te standaardiseren en is de nieuwbouw multidisciplinair georganiseerd rondom topklinische ziektebeelden. Maar ziekenhuisbouw blijft maatwerk. Ziekenhuis St Jansdal staat voor een grote renovatie van de locatie Harderwijk en studeert nog op plannen voor het overgenomen ziekenhuis in Lelystad. De overname blijkt ondanks de snelheid, veroorzaakt door het faillissement van eigenaar MC IJsselmeerziekenhuizen, goed voorbereid, aldus voorzitter RvB Relinde Weil. “Het rommelde al een tijdje in Lelystad; wij kenden de patiënten. Voorafgaand aan de overname hadden wij al ideeën ontwikkeld.” Manager Bouw Anita van der Haar werkt nu aan transformatieplannen. Klinische behandeling met of zonder verblijf in Lelystad, dat is de vraag. “Er zijn weinig benchmarks met betrekking tot dit soort situaties. Patiënten en medewerkers zijn ‘goud goed’, daaromheen moet je een schil ontwikkelen. Op dat vlak hebben wij besloten voorlopig pas op de plaats te maken.”

Modulair bouwen

De gespreksfocus lag duidelijk op ziekenhuizen tijdens het congres in de Amersfoortse Prodentfabriek. Nieuwe businessmodellen komen vaak uit de markt, zoals die van modulaire bouwers. De presentatie van Jan Snel en overnamepartner Medexs toonde dat een uitbreiding van een OK-complex, zoals die van het Utrechtse WKZ, in 3 maanden tijd kan worden gerealiseerd. “Modulaire bouw wordt vaak verward met tijdelijkheid, maar wij bouwen turnkey en altijd binnen het Bouwbesluit aan permanente zorggebouwen volgens de hoogste eisen”, zegt healthcare advisor Jorrit Janmaat van Jan Snel. De Nederlandse regelgeving biedt ruimte voor deze manier van ontwikkelen. “Er is zelfs een kwaliteitsvoordeel, want wij bouwen onder geconditioneerde omstandigheden. Bovendien blijkt het voortraject korter dan in de traditionele zorgbouw. Wij krijgen inmiddels vragen voor volledige ziekenhuiscomplexen tot 60.000 m².” “Het kan modulair circa 10% goedkoper dan traditioneel”, vult business partner Jos Lans van Medexs aan.

Het congres Healthcare & Vastgoed trok een vijftigtal deelnemers

Spagaat

De oplossing voor de ‘krappe jas’ en onzekere horizonten? Financiële experts hebben er wel oren naar, maar ziekenhuizen houden hun scope en werkgebied vast in handen. Dagvoorzitter Daan Tettero, associate director Healthcare van belegger CBRE, stelt dat de beleggersmarkt ‘uit de kinderschoenen groeit’ met een investering van meer dan een miljard per jaar, en zich steeds meer mengt in eerste- en tweedelijnszorg. “Niet in de hoogtechnologische delen, maar bijvoorbeeld in gezondheidscentra, parkeergarages en poliklinieken.” De spagaat is zichtbaar bij Rijnstate, dat zowel een polikliniek afstootte aan belegger Cofinimmo als nieuw gaat bouwen aan een polikliniek in Overbetuwe. Geen probleem volgens Tettero, “de transactie aan een belegger vloeit terug in de kas en komt ten goede van de zorg.” Beleggers zijn gewillig, “maar verwacht geen hoge rendementen uit investeringen in ziekenhuizen.” De inhoudelijke ontwikkelingen zijn ook niet eenduidig. “Poliklinische zorg gaat richting eerstelijns”, zegt Hein Uitterhaegen, manager Faciliteiten & Vastgoed Sint Antonius Ziekenhuis. Maar niemand weet of de huisartsen naar ziekenhuislocaties verhuizen, ofwel poliklinische ingrepen naar de traditionele praktijken en gezondheidscentra. “Innoveren blijkt vaak tot lastige gesprekken te leiden over schotten in de financiering.” “Samenwerking gaat boven concurrentie”, meent Willem Jan Hanegraaf, programmadirecteur Bouw Rijnstate.

Digitalisering

En zo lopen de uitdagingen in elkaar over. Een dooddoener is het niet, want de Nederlandse zorgmarkt vraagt compromissen en wellicht geduld. Sommige beleggers focussen op zekere markten, zoals die van de Science Parks (o.a. USP, TU Delft). a.s.r. maakte er zelfs een belangrijk fonds van. “Op de Science Parks liggen grote kansen voor synergie tussen onderwijs, onderzoek en bedrijvigheid”, zegt Luc Joosten, Fund Director a.s.r. Dutch Science Park Fund. De instellingen zijn vaak grondeigenaar, de huurders standvastig. “Er is uitzonderlijk weinig leegstand op de Science Parks.” Michel van Schaik van Rabobank vatte de dag optimistisch samen. “Ik zie diverse programma’s en een veelzijdig palet aan financiers. De zorgmarkt is minder gesloten dan voorheen. De grenzen met andere markten vervagen, vooral in wonen met zorg.” De zorg kent steeds meer ondernemers en zal in de toekomst digitaliseren op basis van platformtechnologie. “Vooral niet-complexe zorg, daar ontkomen wij niet aan. Het is mogelijk nieuwe businessmodellen te ontwikkelen die de burger ten goede komen. En waar het gaat om duurzaamheidsinvesteringen in het kader van de energietransitie: schuif die niet voor je uit, maar trek ze naar je toe.”

Zorgvastgoed België 2019: “Vlaanderen moet experimenteren met nieuwe woonvormen voor ouderen”

Lees het gehele artikel

6 januari 2020

Op woensdag 23 oktober kon je de belangrijkste spelers in de Belgische zorgvastgoedwereld ontmoeten in het Kava Congres Centrum in Antwerpen. Daar vond dan het zevende jaarlijkse Zorgvastgoedcongres van Spryg plaats.

Dominique Verté, hoogleraar sociale gerontologie aan de Vrije Universiteit Brussel, mocht er de spits afbijten. Hij wees er meteen op dat de vergrijzing zich in Vlaanderen sneller en krachtiger inzette dan in Wallonië en vooral Brussel en de gemiddelde Vlaamse bevolking de komende decennia ook ouder zal blijven. Het grote verschil met Brussel is wel voor een groot deel te wijten aan de instroom van jonge nieuwkomers in de hoofdstad”, preciseerde hij.

Het congres vond plaats in het Kava Congres Centrum in Antwerpen.

Traditie verdwijnt

Verté poneerde enkele bedenkingen bij het ‘zo lang mogelijk thuis wonen’-principe. “Het lang traditionele inwonen van ouderen bij hun kinderen is op één generatie nagenoeg verdwenen”, stelde hij. “Ook bij migranten neemt die traditie nu snel af. Intussen heeft Vlaanderen nauwelijks geïnvesteerd in alternatieve woonvormen voor ouderen. Er zijn woon-zorgcentra en assistentiewoningen, maar initiatieven zoals kangoeroewonen of samenleven in kleinschalige collectiviteiten blijven wat betreft hun aantal marginaal. Het is een absolute noodzaak dat de Vlaamse regering hiermee nog tijdens de huidige legislatuur experimenteert.”

“Het traditionele appeltje voor de dorst, een eigen huis, wordt rot”, waarschuwde Verté. Daarmee verwees hij niet alleen naar het feit dat veel woningen onaangepast zijn voor bewoning door mensen met beperkingen, maar ook naar de evolutie van stads- en dorpskernen. “De vertrouwde omgeving kan ook verdwijnen. Kijk maar hoeveel retailwinkels er al verdwenen uit onze woonkernen.” Hij had ook oog voor de sociale aspecten. “De mensen met de laagste inkomens wonen in de oudste woningen. 40% van de ouderen die bij hun kinderen inwonen doen dit in een woning die ouder is dan vijftig jaar.

Vooral eigen woningen en privé-huurwoningen zijn oud. Sociale huurwoningen zijn gemiddeld jonger.”

Overaanbod

Verté vreest dat heel wat aanbieders van assistentiewoningen over de kop zullen gaan. Johan Crijns, CEO bij Anima Care denkt dat dit vooral een risico is voor zogenaamde ‘stand alones’. Valérie Jonkers, COO bij Care Property Invest bevestigde dat er vandaag de dag een overaanbod bestaat. “Maar op termijn is er de dubbele vergrijzing: de babyboomers bereiken de leeftijd waarop een aangepaste woonomgeving noodzakelijk wordt en tegelijk neemt de levensverwachting verder toe. Ook Crijns blijft optimistisch: “De markt zal zichzelf wel reguleren.” Hij maakt zich wel zorgen over het personeelstekort. “De werkdruk ligt in de zorgsector erg hoog, terwijl de jongste generaties veeleisender zijn wat betreft hun baan. Het komt erop aan degelijke medewerkers te vinden en die ook te houden.”

Wetgevend kader

Jonkers ziet het wetgevend kader als een te beperkende factor. Zo bestaat de portefeuille van Care Property volledig uit zorgvastgoed, maar investeren in bijvoorbeeld ziekenhuizen is wettelijk niet mogelijk. “Bovendien is de financiering van de zorg in Vlaanderen niet gericht op kleinschalige projecten. Dat is het grote verschil met Nederland”, merkte Sigrid Knops op, CTO bij Senior Living Group.

Jonkers schetste eveneens een overzicht van de huidige Belgische zorgvastgoedmarkt. Daarvan is ongeveer 35% in handen van privé-aanbieders en 35% van caritatieve vzw’s. De overheid is goed voor 30%. “Het aandeel van de privésector zit wel in stijgende lijn”, gaf ze nog mee. De huidige golf van consolidatie, waarbij kleinere spelers worden opgeslorpt door of samensmelten tot grotere, doet zich bij alle drie de aanbiederstypes voor. “Bij alle drie speelt mee dat ze hierdoor de vereiste schaalgrootte creëren om economisch rendabel te zijn. Voor grote internationale privéspelers weegt ook door dat ze hiermee hun marktaandeel kunnen vergroten.” Meer schaalgrootte maakt dat dergelijke groepen betere kredietvoorwaarden kunnen onderhandelen. Ze beperken zo ook hun overheadkosten en kunnen meer expertise in-house bundelen. Dit maakt het dan weer mogelijk gemakkelijker te kunnen inspelen op wijzigingen in de regelgeving. Tenslotte zit er meer continuïteit in het beheer.

Marktaandelen

Momenteel is Senior Living Group (Korian) met een aandeel van 7,3% de grootste aanbieder-exploitant op de Belgische markt, voor Armonea (Colisée) met 5,3%, Orpea met 3,9% en Vulpia met 1,9%. Dit betekent niet noodzakelijk dat ze ook dezelfde percentages van het zorgvastgoed in handen hebben. Specifieke vastgoedbedrijven zoals Cofinimmo of Aedifica verhuren hun gebouwen via langetermijncontracten aan exploitanten-zorgaanbieders. Exploitanten met historische eigen gebouwen verkopen die gemakkelijk aan vastgoedbedrijven om ze daarna te huren of te leasen. Zo verbetert hun solvabiliteit, doordat het vastgoed niet meer op de balans staat.

Woning als bron van inkomsten

Guy Pollentier van BNP Paribas Fortis onderstreepte het verschil tussen financieren en investeren. “Banken financieren projecten met het geld van hun klanten. Investeren komt neer op het gebruik van eigen geld.” Daarna ging hij verder in op het ‘experimenteren’ met woonvormen. “We moeten gebouwen niet meer beschouwen als een deel van de kost, maar als ‘functionaliteiten’ en zelfs als mogelijke bron van inkomsten. Bijvoorbeeld door het nuttige gebruik van alle hiervoor geschikte daken voor het plaatsen van zonnepanelen. Dit kan kaderen in de overgang van een eigendoms- naar een diensteneconomie. De stad Rotterdam bijvoorbeeld heeft alle platte daken op haar grondgebied alvast in kaart gebracht.”

Kruispunt

Tjeu Van Diessen, algemeen directeur van Zorgpunt Waasland, presenteerde de plannen voor de zorgsite Populierenhof in Nieuwkerken-Waas. Daar trekt bouwbedrijf Ibens op een terrein van 3 hectare een zorgsite op met 120 woonzorgkamers, een dienstencentrum, dertig assistentieflats en een buitenschoolse kinderopvang, naar plannen van M4 Architecten. Deze site moet een sociaal en economisch kruispunt worden tussen generaties en stadsdelen. Dit houdt in dat ze als uitvalspunt fungeert voor gezinshulp, poetshulp en buurtzorg in de omgeving en bijvoorbeeld ook de lokale openbare
bibliotheek erin is geïntegreerd.

CBRE: “Minstens 1000 nieuwe locaties nodig voor zorgvastgoed”

Lees het gehele artikel

16 juli 2019

Extra locaties nodig om wachtlijsten te verkorten en doorstroming op de woningmarkt te stimuleren

Nederland heeft zeker 1000 nieuwe zorglocaties nodig. Dit blijkt uit een inschatting van CBRE, mede gebaseerd op het huidige tekort van 80.000 seniorenwoningen^[1], de actuele wachtlijsten voor intramurale zorghuisvesting^[2] en de behoefte van eerste- en tweedelijns zorgaanbieders om zich geclusterd te vestigen in gezondheidscentra.

Doorstroming woningmarkt belemmerd

“Er zijn veel zorgexploitanten op zoek naar geschikte zorglocaties, om daarmee in te kunnen spelen op de toenemende – en veranderde – behoefte aan onder andere woonplekken voor senioren. Maar het vinden van deze ontwikkelingslocaties blijkt vaak lastig,” vertelt Jeroen Hermus, Director Healthcare bij CBRE. “Bij veel gemeenten is nog onvoldoende besef en kennis hierover aanwezig. Hierdoor ketsen te veel ontwikkelingstrajecten af, worden ze ingevuld met een niet-zorgfunctie of vertragen ze onnodig. Als we hier niets aan doen lopen – mede door de vergrijzing – de wachtlijsten verder op, worden mantelzorgers zwaarder belast en wordt de doorstroming op de woningmarkt belemmerd.”

Samenwerken met gemeenten

“Per gemeente zijn er bijvoorbeeld verschillende visies op welke zorgfuncties er gehuisvest mogen worden op een maatschappelijke of woonbestemming,” constateert Hermus. “Projectontwikkelaars, zorgexploitanten en gemeenten moeten dan ook samenwerken om geschikte locaties te vinden en te ontwikkelen. Ook zou de overheid concrete stimuleringsmaatregelen kunnen instellen. We ervaren dat veel gemeenten nog niet op de hoogte zijn van de actuele tekorten en de mogelijkheden om deze aan te pakken. Terwijl er duidelijke voordelen zijn: één nieuwe zorglocatie in een gemeente kan ertoe leiden dat er tientallen reguliere woningen beschikbaar komen.”

Nieuwe concepten

“We zien dat er overal in Nederland vernieuwende, succesvolle woon-zorgconcepten ontstaan,” zegt Hermus. “Een voorbeeld hiervan zijn de kleinschalige woonvormen waar per locatie huisvesting wordt geboden aan bijvoorbeeld 24 dementerende ouderen. Hiervan zijn er nu circa 450 in Nederland. Meer dan de helft hiervan is in de afgelopen vier jaar geopend.”

“Er zijn de afgelopen jaren ook grootschalige vernieuwende locaties geopend. Hier wonen bijvoorbeeld honderden senioren met geen tot zware zorgvraag bij elkaar in één gebouw. Dit soort vernieuwende concepten komen er steeds meer. Niet ieder zorgconcept past bij de marktbehoefte van een gemeente of locatie. Specifiek marktonderzoek en ervaring zijn dan ook noodzakelijk om het juiste zorgconcept te kunnen selecteren en succesvol in te kunnen spelen op de marktbehoefte,” aldus Hermus.

Groeiend beleggingsvolume zorgvastgoed

Beleggers zijn voor een groot deel verantwoordelijk voor de financiering van recent ontwikkelde zorglocaties. Dit is terug te zien in de trends op de zorgvastgoedbeleggingsmarkt. Het beleggingsvolume in de zorgvastgoedmarkt stijgt al zeven jaar op rij. In het afgelopen half jaar werd er 489 miljoen euro geïnvesteerd, wat 25% meer is dan in het eerste half jaar van 2018. Ook het aantal transacties en het aantal verschillende beleggers is gestegen. Door deze stijging en de actuele pijplijn van beleggingsproposities in de markt, verwacht CBRE dat het beleggingsvolume in zorgvastgoed in 2019 wederom een nieuw record zal bereiken.

Meer informatie over de laatste trends en ontwikkelingen op de zorgvastgoedmarkt zijn te vinden in ons zorgvastgoedrapport, dat hier te downloaden is.

_[1]_{Onderzoek Anbo 2018}

_[2]_{Wachtlijsten langdurige zorg}

Kennisverbinding voor route naar de energietransitie van zorgvastgoed

Lees het gehele artikel

9 mei 2019

Het NVTG congres van 11 april 2019 was een succesvolle bijeenkomst met 325 deelnemers, waar de route naar de energietransitie van zorgvastgoed in vele facetten werd toegelicht. Immers, de energietransitie is vroeg of laat onvermijdelijk voor ons allemaal en het impliceert voor ons zowel investeren als innoveren. ‘Hoe doe je dat?’, ‘Wat doe je dan?’ en ‘Wanneer doe je dat?’, zijn daarbij logische vragen. Kennisverbinding is dan cruciaal om beleid, routekaarten, maatregelen en implementatie te doorgronden om samen in Nederland de zorg vooruit te brengen.

Keynotes van Diederik Samsom en Cathy van Beek
Diederik Samsom gaf als voorzitter van de klimaattafel Gebouwde Omgeving richting aan de discussie hoe het gat verkleind kan worden tussen investeringen in de energietransitie en opbrengsten van energiebesparing. De energietransitie hoeft niet gisteren al uitgevoerd te worden. Het kiezen van logische vervangingsmomenten en de trend naar prijsverlaging door marktconformiteit opent de route naar betaalbaarheid van morgen.

Keynote spreker Cathy van Beek, die als kwartiermaker van het Ministerie van VWS de zorgsector vertegenwoordigde bij de klimaattafels, moedigde zorginstellingen aan om beleid op te stellen en maatregelen te nemen aan de hand van Green Deal Zorg en de routekaarten energiebesparing die met behulp van TNO zijn opgesteld. In mei 2019 worden de routekaarten voor de cure- en caresector gepubliceerd. Dagvoorzitter Peter Melis leidde het congres op een frisse en energieke manier en zorgde voor een prettige interactie met het publiek in de zaal.

NVTG congres platform voor kennisverbinding
Elk jaar is het NVTG congres weer een fantastisch platform voor kennisdeling, het bijwonen van lezingen, het aansterken en uitbreiden van jouw persoonlijke netwerk en het ontmoeten van vakgenoten en professionals in de zorgsector. Het NVTG congres van 11 april 2019 in Conference Center De Koningshof in Veldhoven was goed bezocht! Maar liefst 325 deelnemers hadden zich geregistreerd en dat is inclusief een stijging van +20% ten opzichte van vorig jaar van het aantal congresdeelnemers dat bij een zorginstelling werkt. Op de beursvloer waren +30% meer bedrijven met een stand aanwezig.

Sprekersprogramma geselecteerd met Call for Papers
De sprekers waren geselecteerd op basis van hun inschrijving op de Call for Papers van de NVTG. Op die manier had iedereen in de markt dezelfde gelegenheid om zijn kennis te kunnen delen en was NVTG in de positie om de negen meest interessante abstracts uit te nodigen als spreker op dit congres over de energietransitie. De NVTG was erg verheugd met de kwaliteit van het sprekersprogramma en de manier waarop we dit tot stand hebben kunnen brengen voor de congresdeelnemers.

De reis in de energietransitie van Maastricht UMC+
Het Maastricht UMC+ liet in een keynote lezing samen met RoyalHaskoningDHV zien hoe zij de reis in de energietransitie doorlopen. Het zorglandschap verandert, het energielandschap verandert en dan moeten we ook nog op termijn naar energieneutraal. Stilstaan is geen optie, want als je doet wat je altijd al deed, dan krijg je wat je altijd al kreeg. Op eigen kracht is 40 tot 50% energiereductie (economisch) haalbaar, daarnaast worden kansen onderzocht om mee te doen aan gebiedsinitiatieven en wordt gezocht naar samenwerking voor de kansen om met een collectief zelf duurzame energie op te (laten) wekken. Telkens wordt bepaald welke stappen effectief zijn en hoe budget doelmatig kan worden besteed (toets op welke CO2-reductie het minst kost per kg reductie). Tot slot wordt geborgd dat de maatregelen vergrendeld worden in het meerjarenonderhoudsplan en lange termijn huisvestingsplan.

Beursvloer voor kennisverbinding en om te netwerken.

Acht lezingen in twee parallelzalen

TNO duidde hoe de zorgsector kan bijdragen aan de klimaatdoelstellingen met een toelichting op sectorale routekaarten voor verduurzaming van het zorgvastgoed.
Strukton liet in combinatie met Stichting Altrecht een praktijkvoorbeeld zien van verduurzaming van zorgvastgoed met de Milieu Thermometer Zorg.
Van Beek ingenieurs liet zien hoe eenvoudig het is om energieverspilling te beperken met een energiebeheersysteem door gebruik van slimme tooling en Artificial Intelligence in de regeltechniek.
Milieu Platform Zorgsector (MPZ) kaartte aan dat wetgeving zoals de Energie Informatieplicht en de EED verre van voldoende zijn voor de klimaatdoelstellingen. De NVTG heeft een convenant met MPZ om leden te wijzen op de voordelen van de Milieuthermometer Zorg om snel tot actieplannen voor vastgoed en werkprocessen te komen. Zo wordt geborgd dat voldaan wordt aan de (komende) wetgeving voor 2020 en worden handvatten geboden om aan duurzaamheid te werken.
Technikeur koppelde de belangrijkste conclusie terug van een rondetafelgesprek met installateurs: verantwoordelijkheid nemen is het fundament voor de juiste medische elektrotechnische installatie.
Croonwolter&dros betoogde dat de Smart Building als nieuwe innovatie een zorggebouw duurzamer, slimmer en vitaler maakt.
D2 Ontwikkeling liet zien welke kansen er liggen voor energiebesparing in operatiekamers.
4Building en NL-NoodVermogenPool bediscussieerden dat energietransitie een machtsstrijd is tussen centraal fossiel en lokaal verduurzaamd en hoe een zorginstelling van nood naar node kan groeien als knooppunt van lokaal opgewekte duurzame energie.

Interessante beursvloer met veertig bedrijvenstands
De NVTG is verheugd met het brede scala aan bedrijven die zich had aangemeld als standhouder op de beursvloer met +GF+ als gouden congressponsor. Elk bedrijf had een stand met genoeg ruimte om producten te etaleren of de kracht van zakelijke dienstverlening te duiden. De lunch werd op de statafels in de stands geserveerd, zodat laagdrempelig kon worden kennisgemaakt en actief aan het eigen netwerk kon worden gewerkt.