BDO Benchmark Ziekenhuizen: ‘Sector niet in staat te voorzien in stijgende zorgvraag’

De stijgende vraag naar ziekenhuiszorg legt niet alleen een toenemend beslag op beperkte financiële middelen, ziekenhuizen geven ook aan dat zij naar verwachting zo’n 10% van de additionele zorg niet meer kunnen invullen door gebrek aan gekwalificeerd personeel, meldt het in oktober gepresenteerde, jaarlijkse rapport Benchmark Ziekenhuizen van adviesbureau BDO.

2021 was het tweede jaar waarin de COVID-19-pandemie een grote invloed had op zowel patiëntenzorg als personeel. Ziekenhuizen hebben er alles aan gedaan om de pandemie onder controle te krijgen, aldus BDO in de jaarlijkse rapportage. ‘Kijken we naar de cijfers, dan zien we dat nu de COVID-19-continuïteitsbijdragen in 2022 worden afgebouwd, de structurele financiële problemen van de ziekenhuissector onverminderd zijn’. En naast een stijgende zorgvraag is er een structureel tekort aan gekwalificeerd personeel. Onder normale omstandigheden worden dit soort pijnpunten zichtbaar in de financiële performance, zegt BDO.

Dit is in 2021 nog niet het geval; de ziekenhuissector staat er ondanks alle uitdagingen juist beter voor. De positieve performance kan echter niet los worden gezien van de genoemde continuïteitsbijdragen. Zonder deze zou een aantal ziekenhuizen zeker failliet zijn gegaan, zegt voorzitter van de branchegroep Zorg Vincent Eversdijk. “De urgentie om het anders te doen is groot in de sector: passende zorg, samen met de patiënt, op de juiste plek en met de nadruk op gezondheid. Verder beginnen de contouren van het transitiepad vorm te krijgen. De kernvraag voor de komende jaren is hoe ziekenhuizen en hun samenwerkingspartners dit beoogde einddoel weten vorm te geven zonder gedurende deze transitie financieel in de problemen te raken.”

De voornoemde transitie (herinrichting van het regionale zorglandschap) zal naast bestuurlijk lef, verander- en implementatiecapaciteit van de ziekenhuizen veel investeringen vergen. Met een rendement van 1,7%, hebben ziekenhuizen weinig rek deze uit de eigen exploitatie te financieren. “Samenwerking tussen alle partijen in de zorg is de sleutel naar succes, maar niet eenvoudig en vanzelfsprekend. Maatschappelijke doelen in de regio moeten centraal staan, maar kunnen strijdig zijn met de belangen van de individuele zorgaanbieder.”

De Benchmark Ziekenhuizen geeft – naast inhoudelijke analyses van de financiële resultaten – een aantal suggesties om de benodigde transitie vorm te geven. Volgens BDO is extra geld geen oplossing. Die moet komen uit samenwerking tussen zorgpartijen en maatschappen, vervanging van arbeid door digitalisering, een flexibele kostenstructuur en een betere implementatie van deze en andere ideeën.     

Financiële resultaten ziekenhuizen 2021

• Het gezamenlijke resultaat van de algemene ziekenhuizen bedraagt + € 359 miljoen, tegenover + € 285 miljoen over 2020. Opbrengsten stegen met 2,92%, bedrijfslasten stegen met 3,09%. Daarmee daalde de operationele performance.

• In 2021 stegen de personeelskosten met 2,4% (2020: 7,7%). Wanneer we de personeelskosten nader analyseren, zien we dat de stijging gedeeltelijk verband houdt met de fte-stijging (1,4%) of de gemiddelde salarislast per fte.

• Het totale investeringsniveau van de ziekenhuizen in 2021 bedraagt € 1,2 miljard. Dit is beperkt hoger dan 2020. Als we de investeringen afzetten tegen de totale opbrengsten, blijkt dat de afgelopen jaren minder werd geïnvesteerd. Waar in 2011 nog 15% van de totale opbrengsten werd gerealiseerd, schommelde dit de afgelopen jaren rond de 5%.

• De zes ziekenhuizen die voor hun financiële prestaties in deze benchmark de afgelopen vier jaren gemiddeld een onvoldoende halen – HagaZiekenhuis, LangeLand Ziekenhuis, Ikazia Ziekenhuis, Zaans Medisch Centrum, Saxenburgh Groep en Bernhoven – behalen ook over 2021 een onvoldoende.

• De rapportcijfers van de financiële performance van kleinere ziekenhuizen zijn gedaald van een 6,2 naar een 6,0. De middelgrote ziekenhuizen gaan van een 6,1 naar een 6,6; de grote ziekenhuizen van gemiddeld een 7,6 naar een 8,0.