De Hoekstee in Rotterdam-Schiebroe: Woonzorggebouw ‘met een gouden randje’

In woonzorggebouw De Hoekstee draait alles om het veilig en geborgen samenwonen van mensen met een Autistisch Spectrum Stoornis (ASS) en hun begeleiders. De architecten Simone Drost, Theo Kupers en Harm Janssen ontwierpen een licht en optimistisch zorggebouw, beschut en naar buiten gericht tegelijk, met een heldere structuur. Het gebouw is verankerd in tuinen die functioneren als een beschermde en activerende omgeving. 

In De Hoekstee leven 35 bewoners met ASS en hun begeleiders. De nieuwbouw vervangt een naar binnen gekeerd woonzorggebouw uit de jaren ’80 dat niet meer voldeed aan de hedendaagse eisen voor zorg en begeleiding. De oudbouw was bovendien uitgewoond en beantwoordde niet aan de huidige energie-en klimaateisen. 

Als uitgangspunt voor de vervangende nieuwbouw formuleerden de architecten en opdrachtgever Middin gezamenlijk de wens om een duurzaam woonzorggebouw te realiseren waarin zelfstandigheid en zelfredzaamheid centraal zouden staan, ondersteund door een coachende manier van begeleiden. Planet Lab Architecture, Theo Kupers Architecten en Grip Studio zetten dat om in een gebouw dat van binnen naar buiten ontworpen is – met de eigen studio van de bewoners als kern en daaromheen volop plekken voor ontmoeting én afzondering. Architect Simone Drost van Planet Lab Architecture: “De essentie van de opgave was het creëren van een bloeiende gemeenschap, beschut en naar buiten gericht tegelijk, in een licht en optimistisch woonzorggebouw met een heldere structuur en de natuur als beschermde en activerende omgeving. Wij hebben het gebouw in zijn tuinen verankerd. De tuinen rondom zorgen voor rust, aarding, structuur en beweging. Maar ook voor uitdaging, levensenergie en ontmoeting. Tegelijkertijd werken ze als buffer voor bewoners die afstand nodig hebben tot de buurt.”  

De studio’s van de bewoners zijn in De Hoekstee het ultieme privédomein, met een eigen woonslaapkamer, een badkamer en een pantry. Drost: “Dit is het veilige ‘thuis’ waar elke bewoner zich desgewenst kan terugtrekken. Een noodzaak voor mensen die overgevoelig zijn voor prikkels en voor hun rust en veiligheid een zeer heldere structuur nodig hebben.” Ook in de gedeelde ruimtes faciliteert De Hoekstee deze gebruikers. Drost wijst op de entree, de gangen en de trappen: “Binnen het autisme-spectrum zijn er mensen die graag gezamenlijk optrekken en anderen die zich liever individueel bewegen. Daarom gaven we de entree, maar ook de gangen en het trappenhuis welbewust een zekere overmaat. Hier kunnen bewoners elkaar passeren zonder in elkaars ‘ruimte’ te treden en is er voldoende plek om in die gedeelde ruimte op jezelf te blijven, zoals mensen met ASS graag willen. Zo ontwierpen we intieme zitjes in de diepe vensterbanken. Tegelijkertijd geeft de overmaat in de gangen en het trappenhuis ruimte voor ontmoeting en interactie van groepjes bewoners.”   

De 35 bewoners van De Hoekstee leven in vier woongroepen met acht studio’s. Elke woongroep heeft een gezamenlijke woonkamer met keuken, een werkplek voor de begeleiders en een terras of balkon voor ontspanning en ontmoeting. De Hoekstee bezit daarnaast voorzieningen als een slaapwacht, een gezamenlijke wasruimte en fietsenberging en drie extra studio’s voor crisisopvang. 

Planet Lab Architecture keek in de haalbaarheidsfase van De Hoekstee met opdrachtgever Middin naar de kansen voor herstructurering met verdichting in dit project. Drost voegde daar de wens aan toe om een gebouw te realiseren dat flexibel kan reageren op veranderde opvattingen over wonen in de zorg en dat zich ook zou lenen voor hergebruik als de zorgfunctie wegvalt. “De zorg wordt voortdurend geconfronteerd met nieuw beleid. Die grilligheid van de politiek wil je als eigenaar van zorgvastgoed voor zijn.” In De Hoekstee is die flexibiliteit omgezet door de studio’s te ontwerpen als autonome wooneenheden, die zijn toegerust met een eigen meterkast, WTW en aansluitingen. Drost: “Met eenvoudige doorbraken zijn in het gebouw tweekamerwoningen te realiseren. En ook de gemeenschappelijke vertrekken kunnen in woonruimtes getransformeerd worden.” 

De Hoekstee is ontworpen als een lichtvoetig en tegelijk robuust gebouw, met een open gevelbeeld dat de bewoners ook voldoende privacy geeft. Aan de overgevoeligheid van bewoners voor geluid is extra aandacht besteed door materialen met een zeer hoge geluidsabsorptie. In het interieur zorgen de gekozen natuurlijke materialen voor rust. De entreehal en de gangen kregen houten lambriseringen en trappen die fraai verouderen. De vloeren hebben een houten uitstraling of zijn voorzien van lichte tegels. De wanden zijn in verschillende lichte tinten afgewerkt, maar ook volle kleuren zijn toegepast. Drost: “De bewoners van De Hoekstee zijn mensen met een bijzondere kwaliteit, zogenaamd ‘met een gouden randje’. Die bijzonderheid hebben we ook tot uiting gebracht in het gebouw in de kozijnen, de hekwerken en de entreeluifel.”