Drie Eiken ontzorgt ziekenhuis en thuisfront

Drie Eiken in Edegem, dat onlangs officieel de deuren opende, is in Vlaanderen uniek door de integratie van hotelaccommodatie en -dienstverlening binnen een herstelverblijf. Het is een gezamenlijk initiatief van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (Uza) en AZ Monica.

Drie Eiken biedt voltijds verpleegkundige basishandelingen en medicatiebegeleiding aan, maar de dienstverlening zoals in een hotel is hier nadrukkelijk aanwezig: patiënten worden gasten, die zelf de regie van hun verblijf en herstel in handen houden. De uitstraling van Drie Eiken is niet die van een ziekenhuis: zorg is wel aanwezig, maar niet zichtbaar. Wel zichtbaar zijn het comfort en de gastvrijheid van een hotel.

Herstel buiten het ziekenhuis
De gasten zijn niet meer acuut ziek en hebben niet constant gespecialiseerde zorg nodig. Daarmee spreekt het concept mensen aan die wel het ziekenhuis kunnen verlaten, maar zich nog niet voldoende sterk voelen om weer zelfstandig thuis te kunnen functioneren of daar onvoldoende steun of hulp krijgen “Er zit zeker toekomst in het concept”, zegt Herman Bernaerts van bouwbedrijf Ibens, dat van bouwen voor de zorgsector een specialiteit heeft gemaakt. “De overheid voert al jaren een politiek om het aantal ligdagen in de ziekenhuizen te verminderen. De kostprijs van het verblijf in een hersteloord zoals Drie Eiken ligt veel lager dan in een ziekenhuis.”

Samenwerking en BIM
Drie Eiken is een ontwerp van EGM architecten (Dordrecht) en Llox architecten (Antwerpen). Beide architectenkantoren hadden al eerder met elkaar samengewerkt voor de bouw van het ziekenhuis AZ Maria Middelares in Gent. Llox en Ibens stonden samen in voor onder meer WZC Amandina in Wuustwezel en tijdens studiebezoeken in Nederland en Duitsland kwam Ibens in contact met EGM. Ze waren geen onbekenden voor elkaar toen ze een Design & Build-team vormden voor deze opdracht. “Al vanaf de eerste ontwerpen werkten we in Building Information Modelling (BIM) en maakten we een 3D-model om optimaal overleg te faciliteren. Dit model is steeds verder geëvolueerd. Naarmate het project vorderde, maakten steeds meer betrokken partijen er gebruik van”, vertelt architecte Marijke Veryser (EGM).

Flexibel gebouw
“De buitengevels en de twee dragende binnengevels zijn grotendeels opgetrokken uit prefab-betonelementen”, licht architect Geert Bekaert (Llox) toe. “Binnen hebben we voor de indelingswanden zoveel mogelijk gipskarton gebruikt. Dit maakt het mogelijk het gebouw in de toekomst aan te passen aan conceptveranderingen of het zelfs een totaal andere functie te geven.” Opmerkelijke elementen in de centrale nutskern zijn de twee helixvormige trappen.

Groene omgeving
De ontwerpers maakten volop gebruik van de ‘natuurlijke’ toestand van het terrein. Bij de bouwwerken voor het Uza en de universitaire campus in de jaren zeventig, hebben we het terrein waar nu Drie Eiken staat gebruikt als opslagplaats voor uitgegraven grond. De randen van die heuvel liggen er nog, maar de binnenkant ervan is uitgegraven. In het midden van de heuvel zit nu de begane grond met de lobby, de wellness, de fysiotherapeut en de ruimtes voor de medewerkers. Keuken en restaurant bevinden zich op de eerste verdieping. Het op het zuiden georiënteerde ruime buitenterras van het restaurant is aangelegd op het bovenplateau van de heuvel. Ondanks de nabijheid van het Uza en de snelweg E19 is het uitzicht er erg groen. De heuvel en de beplanting onttrekken de parkeerplaatsen aan het directe zicht. “Groene bermen zijn overigens al lang een vertrouwd verschijnsel op de universitaire campus”, zegt Bekaert.
In de volledig rolstoeltoegankelijke kamers staan comfort en toegankelijkheid voorop: de speciaal ontwikkelde hoog-laag-bedden in hotelstijl zonder verwijzing naar ziekenhuismodellen, een ruime badkamer, een interactief televisiesysteem, domotica en – allemaal binnen de perceptie van een hotel – een minibar en kluis. Er is voldoende ruimte voor de zorg en rooming-in van de partner of verzorger. Hoge verticale ramen laten het daglicht overvloedig binnenvallen en zorgen ervoor dat de gasten vanuit het bed van de groene omgeving kunnen genieten.

Energie-efficiëntie
De kubusvorm is niet alleen esthetisch, maar verbetert door zijn compacte karakter ook het energieplaatje. “Naast de doorgedreven isolatie (K25) houden ook de lichte kleur van de gevel, het zonwerende glas en de automatische buitenzonwering overtollige warmte zo veel mogelijk buiten.
Massieve betonnen wanden voor het binnenspouwblad en draagmuren met daarop zware betonnen kanaalplaten/welfsels met massief betonnen druklaag, zorgen voor een grote thermische inertie van het gebouw. Voor de vloerverwarming op lage temperatuur zorgt een lucht-water-warmtepomp. Free cooling en nachtventilatie gebeuren via de ramen in de gangen. Op het dak liggen zowel zonnepanelen voor elektriciteitsproductie als voor de verwarming van sanitair water. “Het Uza verzorgt een aantal technische achtergrondfaciliteiten, zoals brandbeveiliging, toegangscontrole en het beheer van de parkeerplaats”, stelt Stefaan Desmyttere, die de uitbating van Drie Eiken leidt.
Hoewel de accenten van Drie Eiken duidelijk liggen op het integreren van hotelcomfort in de zorg, blijft het een zorgbedrijf. “Het Vlaamse decreet terzake is uitgeschreven om herstelverblijven te laten groeien in de schoot van bestaande zorginstellingen”, weet Bernaerts. “De wetgever wilde voorkomen dat bestaande hotels zich massaal zouden omschakelen tot ‘zorghotels’, zonder over veel zorgachtergrond te beschikken.” In Nederland had EGM op dit vlak al een uitgebreid parcours afgelegd. Ibens bestudeerde ook Duitse voorbeelden. “We hebben ons Nederlandse concept niet klakkeloos overgenomen en ook geen voorbeeld gekopieerd, maar wel ons eigen concept grondig ‘vervlaamst'”, aldus Veryser. “Daarbij hebben we gekeken naar de Vlaamse smaken en normen inzake toeristische accommodatie. Wat niet wegneemt dat Drie Eiken nog altijd en zonder enige twijfel deel uitmaakt van de zorgsector.”

Tekst: Koen Mortelmans

FEITEN EN CIJFERS

Project Drie Eiken (Edegem)
Opdrachtgever vzw Uza-Monica, Antwerpen
Architect EGM (Dordrecht, Nederland) – Llox, Antwerpen
Design & Build-aannemer Ibens, Antwerpen

Los meubilair C&P Furnitures, Zutendaal
Los meubilair Hidden, Ingelmunster
Bedden Haelvoet, Ingelmunster

Start nieuwbouw januari 2014
Oplevering 27 februari 2015
Totale oppervlakte terrein 3.450 m²
Totale oppervlakte gebouw 4.500 m²
Capaciteit 68 kamers, maar 83 bedden (een- en tweepersoonskamers)
Aantal huiskamers 2 suites of familiekamers
Restaurant 70 plaatsen + lounge 6 plaatsen
Investering 8 miljoen euro inclusief btw