Knusse themahoeken en binnentuinen

Huiselijkheid en zelfredzaamheid staan centraal in het gloednieuwe gebouw voor bewoners met dementie van het woonzorgcentrum Molenkouter in het Oost-Vlaamse Wichelen. Personeel en bewoners co-creëerden samen met het architectenteam en de directie het ontwerp van de kamers en de gemeenschappelijke ruimten.

“Het bouwproject heeft een lange voorgeschiedenis, maar in 2014 raakten de plannen in een stroomversnelling”, zo vertelt projectmanager Jean-Marie Windels van het architecten- en ingenieursbureau ABETEC. “Het OCMW van Wichelen koos toen voor een gelijkvloerse nieuwbouw met een afdeling voor personen met dementie en een personeelsblok. De nieuwbouw kwam op een akkerland nabij het bestaande woon- en zorgcentrum en moest in de toekomst met twee extra bouwlagen uitgebreid kunnen worden.” De personeelsruimten liggen langs de gang die het oude gebouw met de nieuwbouw verbinden. De nieuwe zorgafdeling telt 36 kamers. In het oude gebouw waren 19 kamers voor personen met dementie voorzien; in totaal zijn er in dat gebouw 76 kamers. “We hebben er met het architectenbureau voor gekozen om rond twee patio’s in de openlucht te werken en rond die tuinen dwaalroutes uit te werken”, stipt Windels een karaktertrek van het gebouw aan. “Het gebouw heeft ook heel veel glaspartijen: niet enkel om de bewoners een uitkijk te geven op de binnentuinen en het omliggende groen, maar ook om ervoor te zorgen dat het personeel vanuit alle hoeken een oogje in het zeil kan houden.”

Inrichting
“Voor de inrichting hebben we samengewerkt met het expertisecentrum Dementie Vlaanderen en met Nathalie Verdonck en Inge Hens van MiilD Zorgvormgeving. Zij hebben de kleuren bepaald, gaven tips op het gebied van de inrichting, suggereerden materiaalsoorten enzovoorts”, geeft directrice Melissa De Jaeger mee. “Patronen en schaduwen worden bijvoorbeeld zoveel mogelijk vermeden. De kleuren van de muren en de gangen – zoals felgroen, oranje of uitgesproken roze – contrasteren bewust met elkaar. Deuren naar ruimtes waar de bewoners met dementie niet hoeven te zijn, hebben dezelfde kleur als de wand, waardoor ze die toegang niet ‘zien’. En sommige kasten openen makkelijker dan andere. Bepaalde kasten zijn bewust gemakkelijk te openen, andere kasten worden met schuifdeuren afgeschermd.” mDe bewoners hebben overigens heel wat bewegingsvrijheid. Ze mogen vrij rondwandelen in het gebouw, krijgen toegang tot de binnenpatio’s en mogen de tuinbakken en planten in de binnentuinen zelf onderhouden. Eén van de tuinen herbergt ook het interactief kunstwerk van Sven: ‘De film van het leven’. In de nieuwbouw zijn er geen diepe gangen zonder uitweg. “Dankzij de looproutes keren de bewoners steeds terug naar hun eigen plek. Tegelijkertijd ontdekken ze tijdens de wandeling wel nieuwe dingen”, legt Windels uit. Hij verwijst daarbij ook naar de vier themahoekjes die het zorgcentrumpersoneel heeft ingericht.

Themahoeken en stilteruimtes
“Een huiselijke sfeer en herkenbaarheid zijn zeer belangrijk voor dementerende personen”, vult De Jaeger aan. “Vandaar dat we in de themahoeken de link leggen met Wichelen en de jonge jaren van de bewoners.” De meeste bewoners komen immers uit de gemeente. Eén van de hoeken staat in het teken van de Schelde, die dwars door Wichelen meandert. Op een televisietoestel verschijnen zelfs beelden van een webcam gericht op de Schelde. In een andere, wat meer mannelijke, hoek staan de kermis en hobby’s centraal, inclusief een lederen Chesterfieldsofa. De twee overige hoeken staan in het teken van de vroegere lingerie- en schoennijverheid uit de regio en de boom- en rozenkwekerijen die de streek kenmerken.”De bewoners gebruiken de themahoeken om even tot rust te komen. Ze vormen voor hen ook een herkenningspunt op de ‘dwaalroute’. Maar personeel en familie gebruiken de knus ingerichte hoeken eveneens; als ze liever niet in de centrale eet- en rustruimte vertoeven”, stipt De Jaeger aan. “We hebben overigens ook een (f)luisterruimte die zich in de toekomstige trappenhal bevindt.”

Masterplan
Bij de bouw van de afdeling hield ABETEC rekening met de mogelijkheid om het gebouw met twee extra bouwlagen uit te breiden. Dat had een impact op de fundamenten en zorgde voor een aantal wachtruimten voor traphallen en beddenliften. Met de nodige creativiteit heeft het woonzorgcentrum de lege kamers omgebouwd tot stiltekamers of bergingsruimtes. De gemeente Wichelen sleutelt intussen wel aan een Masterplan waarbij de ruim twintig jaar oude rusthuisgebouwen en assistentiewoningen plaats zullen maken voor nieuwbouw. “Het kostenplaatje van een renovatie was te hoog, daarom kiezen we voor nieuwbouw”, legt De Jaeger uit. In het Masterplan zal het zorgcentrum uitdrukkelijker deel uitmaken van het nieuwe dorpsgevoel. Op de site komen onder andere zorgaspecten, waaronder huisvesting voor personen met een beperking en bijzondere jeugdzorg, en via een park zal het woonzorgcentrum met het Sociaal Huis en het toekomstige dorpsplein verbonden worden.

Tekst en foto’s: Bram Souffreau

FEITEN EN CIJFERS
OpdrachtgeverOCMW Wichelen, Wichelen
ZorgverlenerOCMW Wichelen, Wichelen
ArchitectABETEC Architecten en Ingenieurs, Dendermonde
Adviseur installatiesABETEC Architecten en Ingenieurs, Dendermonde
Los meubilairBulvano, Mechelen; Busco, Tremelo; Haelvoet, Ingelmunster en wissner-Bosserhoff, Mechelen
Bouwtijdnovember 2014 – juni 2015
Selectie architecten: 2012
Start nieuwbouw: november 2014
Oplevering: juni 2015
CapaciteitTotaal: 110 plaatsen (erkenning), 36 in nieuwbouw
Aantal bedden: 110 bedden
Totale bouwkosten 3,7 miljoen euro (na verrekening 60% VIPA-subsidiëring)