‘Nu is hét moment om uitverkoop van de zorg te stoppen’

Het Antwerpse stadsbestuur wil haar Zorgbedrijf Antwerpen alvast gedeeltelijk privatiseren. Volgens PVDA-parlementslid Lise Vandecasteele zal deze commercialisering van de zorg de sector naar hogere prijzen en een hogere werkdruk duwen. Bovendien zou het decreet, dat de meerderheidspartijen door het Vlaams parlement willen doen goedkeuren, kleinere gemeenten quasi verplichten dezelfde stap te zetten.

“In mei 2021 besliste het Antwerpse stadsbestuur van N-VA, Vooruit en Open VLD om haar openbare ouderenzorg te privatiseren en te commercialiseren. Die beslissing stuit op de huidige wettelijke onmogelijkheid om de openbare ouderenzorg te privatiseren.”

Vlak voor het historische hoofdgebouw van het Antwerpse Zorgbedrijf kijk je uit op een zitbeeld van Willem Elsschot. Hij schreef ooit ‘tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren’. “Dat hebben ze op het stadhuis niet begrepen. De Vlaamse regering moet maar snel een decreet op spoedbestelling door het parlement jagen om die privatisering ook wettelijk mogelijk te maken. Uiteindelijk was er een klacht nodig van de vakbonden en mezelf om de Antwerpse privatiseringstrein een halt toe te roepen. Provinciegouverneur Cathy Berx schorste dan ook de beslissing van het stadsbestuur, omdat het de beginselen van behoorlijk bestuur, met name het legaliteitsbeginsel, het zorgvuldigheidsbeginsel en het rechtszekerheidsbeginsel schendt. Veel duidelijker kan het niet zijn.”

“Met de schorsing gaf Berx een perfecte voorzet. Laat ons van dat uitstel van de privatisering afstel maken. Het probleem is namelijk niet alleen de wankele wettelijke basis, maar ook gewoon dat de commercialisering van de ouderenzorg geen goed idee is. Een commercialisering is noch in het voordeel van de bewoners, noch dat van het personeel. De enigen die ermee gebaat zijn, zijn de grote commerciële spelers die nieuwe bronnen van winst willen openen. Zorgvastgoed is het grijze goud op de beurs. Aedifica, beheerder van 73 woonzorgcentra in België, kon 122 miljoen euro aan dividenden uitkeren in vol coronajaar. Cofinimmo legde 177 miljoen euro winst voor aan de aandeelhouders.”

Aedifica en Cofinimmo zijn geen zorgverleners, maar gebouwenbeheerders, zeg maar de huisbazen van de commerciële zorgverleners. 

“Het gaat hier niet om een huurovereenkomst. Het gaat om het onderbrengen van de onderdelen van zorgbedrijven (zoals het vastgoed) in een vennootschap en tot 49% van de aandelen te verkopen aan commerciële spelers. Aangezien de aandeelhouders van de vastgoedbedrijven een groeiend rendement verwachten, zal er geld uit de sector worden weggetrokken. Een verkoop van vastgoed brengt op korte termijn wel veel geld op, maar kost op langere termijn veel meer aan huur. Bovendien liggen de zorginstellingen van de stad historisch goed gespreid over verschillende wijken, zodat de bewoners het contact met hun buurt niet kwijtraken en vervreemden. Een commerciële speler zou kunnen aandringen om bepaalde gebouwen te verkopen, omdat het oude stadscentrum commercieel interessanter is voor andere bestemmingen en de woonzorg naar een meer afgelegen omgeving over te brengen.”

“Een privatisering van niet alleen het patrimonium, maar ook de zorgdiensten zelf, is onwenselijk voor de bewoners en het personeel, die in de zorgverlening centraal moeten staan. In het middenveld en binnen de sector hoor je maar één signaal: doe dit niet. Het officiële Vlaamse adviesorgaan van de zorg- en welzijnssector gaf een negatief advies, omdat ‘het privatiseringsdecreet de kwaliteit en de toegankelijkheid van zorg en ondersteuning zal ondermijnen’. Met de regelmaat van de klok komt er kritiek op de kwaliteit en de betaalbaarheid van de zorg bij grote commerciële groepen. De hoge dagprijs, de drie-euro-maaltijden, het besparen op pampers, de besparingen op personeel, …. In de commerciële woonzorgcentra werkt gemiddeld 22% minder personeel, er is veel verloop, bijna alle zorginstellingen die sinds 2019 onder verhoogd toezicht geplaatst werden, zijn in commerciële handen. Toch ligt de prijs voor de bewoners er gemiddeld 300 euro per maand hoger dan in publieke woonzorgcentra en liggen de lonen voor ondersteunend personeel er vaak lager. Alle lichten staan op rood. Toch wil de Vlaamse regering volop het gaspedaal induwen voor een verregaande commercialisering van de sector.”

“Protest van de vakbonden wordt genegeerd. Advies van decretaal aangestelde adviesorganen wordt geklasseerd. Maar het is nog niet te laat. We moeten massaal investeren in meer personeel, in betaalbaarheid en in tijd en kwaliteit voor de bewoners. Dat geldt ook voor ondersteunende diensten, zoals de catering. Het inzetten van een eigen kok verdient de voorkeur boven een externe grootkeuken. De commerciële logica staat daar haaks tegenover. De broodnodige centen voor de zorg mogen niet wegvloeien naar aandelenportefeuilles. Als we vandaag onze ouderenzorg uitverkopen, zullen onze ouderen betalen.”

“De tijdelijke schorsing van de Antwerpse beslissing is een eerste stap in de goede richting, maar er zal druk van onderuit nodig zijn om de plannen volledig tegen te houden. Het Vlaams parlement moet binnenkort stemmen over het privatiseringsdecreet. De uitverkoop van de Antwerpse ouderenzorg is geen lokale aangelegenheid. Het is een gevaarlijk precedent met een grote impact op de volledige zorgsector. Het zet de deur open om overal de uitverkoop van de zorg in te zetten.”    

Lise Vandecasteele (°1982)

• dokter in de geneeskunde (Universiteit Gent, 2007)
• huisarts bij Geneeskunde voor het Volk in Hoboken (2007-)
• praktijkopleider huisartsen-in-opleiding ICHO
• gemeenteraadslid Antwerpen (PVDA, 2021-)
• Vlaams parlementslid (PVDA, 2019-)