Healing Environment in de praktijk. Betekenisvol ontwerpen

Jeroen van Bekkum en Arjen Kabboord combineren met Eentien Architecten hun ervaring met opgaves in de zorg én de woningbouw, om comfortabele zorgprojecten neer te zetten. Hierbij staan de gebruikers centraal.

Directeur Jeroen van Bekkum: “We besteden veel tijd aan het uitvragen wat de zorgorganisatie precies wil, daarbij praten we met mensen uit alle gelederen van de organisatie. Termen zoals duurzaamheid en healing environment worden veel gebruikt, maar wat bedoelen we hier eigenlijk mee?” Op zichzelf is het idee van een healing environment volgens Senior projectleider Arjen Kabboord niets nieuws. “Lang geleden werd bij de bouw van een sanatorium al gebruik gemaakt van de gedachte dat licht en ruimte meehelpen bij de genezing. Maar het gaat zorginstellingen ook steeds om hygiëne, veiligheid en de efficiëntie van de organisatie. Van Bekkum: “Een omgeving die bijdraagt aan herstel gaat over basic zaken als groen, uitzicht en daglicht. En er is altijd een spanning tussen ambitie en budget, dus dat is hard werken, een goed gebouw komt er niet zomaar.” 

“Techniek, zoals domotica, speelt een steeds grotere rol in zorg”, aldus Kabboord. “Toch kan techniek bepaalde behoeften niet vervullen. Kunstmatig licht kan op natuurlijk licht lijken, maar het vervangt echt daglicht niet.” Eentien werkt aan een centrum voor dementerende ouderen in Waddinxveen. Van Bekkum:­ “We willen ook op de hogere verdiepingen een woonkwaliteit bieden die past bij de bewoners. Daarbij dachten we aan een groen balkon voor de gevel, zodat er uit het raam ook altijd flora en fauna te zien is. Vervolgens is de vraag of we zo’n ambitieus idee echt kunnen realiseren. Gelukkig waren de opdrachtgevers heel enthousiast. We merken dat dit van groot belang is, zodat in elke stap van het proces gezegd wordt ‘dit houden we erin’.”

Al vroeg in het traject Virtual Reality toepassen helpt volgens Kabboord om opdrachtgevers mee te nemen in een idee. “Daardoor kan men bijna fysiek ervaren hoe groot een ruimte bijvoorbeeld werkelijk voelt. We merken in de zorg dat goede ideeën meerdere eigenaren hebben, dat is prima, alleen op die manier kunnen ideeën ook realiteit worden. De kracht van de groen balkons zat hem in het feit dat het een integrale oplossing was voor meerdere functionele aspecten, zoals hittestress en gevelonderhoud. Daardoor werd de geveltuin steeds meer een onmisbaar onderdeel van de visie én het gebouw. Als de tuintjes verdwijnen moest dit toch op een andere manier aangepakt worden. Los hiervan is zo’n tuintje ook vooral betekenisvol en daar streven wij naar in onze ontwerpen.”

Van Bekkum: “Het is voor ons ook betekenisvol om voor kwetsbare groepen te werken, zoals dementerende ouderen, maar bijvoorbeeld ook psychiatrische patiënten.”  Hierbij kiest Eentien regelmatig voor oplossingen die de zorgverleners nog niet kennen en soms voor spannende keuzemomenten kunnen zorgen. “In de psychiatrische klinieken ontwierpen we bijvoorbeeld een zusterpost die zich niet meer achter een balie bevindt, maar een als werkplek in de woonkamer. Zo blijft de zorg laagdrempelig toegankelijk, met aandacht voor het overzicht en de veiligheid.”

“De toegang tot buitenruimte is ook altijd een uitdaging als het gaat om de afweging tussen autonomie en veiligheid.  In verschillende zorggebouwen hebben we royale, serre-achtige buitenruimtes met ronde vormen ontworpen die besloten en veilig zijn maar ook echt de beleving van buitenruimte geven. Als architecten willen we tijdens het ontwerpproces steeds weer op het welzijn van de client wijzen. En die ambitie rijmen met de belangen van de zorgorganisatie.”